6-mavzu: C++ dasturlash tili bilan tanishish tayanch atamalar

O’zgaruvchilarni e’lon qilish

Programmada ishlatilgan barcha o’zgaruvchilarni qaysi toifaga tegishli ekanligini e’lon qilish kerak. Ma’lumotlarni e’lon qilishining umumiy ko’rinishi quyidagicha:

toifa_nomi o’zgaruvchi;
Agar bir nechta o’zgaruvchi bir toifaga mansub bo’lsa, ularni vergul bilan ajratib berish mumkin.Butun sonlarni ifodalash uchun int va haqiqiy sonlarni ifodalash uchun float xizmatchi so’zlaridan foydalaniladi.
int x, y; // butun toifadagi o’zgaruvchilarni e’lon qilish.
float a, b, c; // haqiqiy toifadagi o’zgaruvchilarni e’lon qilish.


O‘zgaruvchilami initsializatsiya qilish
Initsializatsiya – bu o‘zgaruvchilar e’lon qilinganida, ularning boshlang‘ich
qiymatini belgilash hisoblanadi. Initsializatsiya paytida o'zgaruvchiga tayinlangan qiymat o‘zgarmas bo'lishi kerak. Bir nechta o‘zgaruvchilarni e’lon qilishda, ulardan istalgan birini initsializatsiya qilish mumkin.
Masalan:
int x, y=15, z;
float x1=8.7, x2=3.1;
unsigned int max=0;
O'zgaruvchini e'lon qilish xotiraning taqsimlanishiga olib keladi.Bunday holda, xotiradagi ma'lumotlar o'chirilmaydi va o'zgaruvchining qiymati aniqlanmagan bo'ladi. Initializatsiya xotira yacheykasi ajratilganda o'zgaruvchining boshlang'ich qiymatini unga yozilishiga olib keladi.Global va mahalliy o'zgaruvchilar nolga yoki foydalanuvchi tomonidan belgilangan boshlang'ich qiymatdan boshlanadi. Global o'zgaruvchilar dastur boshlanganda bir marta ishga tushiriladi. Lokal o'zgaruvchilar esa biror blok ichida qayta ishga tushiriladi.Masalan:
for(int i=1; i<15; i++)
{
int k=0;
k++;
}
C standartida siz o'zgaruvchini faqat o‘zgarmas bilan ishga tushirishingiz mumkin.C++ dasturlash tilida ifodani faqat konstantalar bilan emas, balki oldindan belgilangan o'zgaruvchilar qiymatlari bilan ham ishga tushirish mumkin. Agar qiymatlar int yoki char tipidagi bo'lsa, agar o'zgaruvchi ma'lumotlar turi qiymatlari oralig'idan tashqarida doimiy bilan ishga tushirilsa, o‘zgaruvchining qiymati, ma’lumot turining bitdagi hajmiga bo‘lgandagi qoldiqqa teng bo‘ladi.
Masalan: char ch=260; Bu holda ch o'zgaruvchining qiymati 4 ga teng bo'ladi. Buning sababi, char turi xotiradan 8 bit joy egallaydi. Demak, 260 ni 8 ga bo‘lish natijasida 4 ta qoldiq qoladi.Agar float yoki double tipidagi qiymat o'zgaruvchining ma'lumotlar turi bo'lsa, diapazonning yuqori musbat chegarasidan kattaroq yoki pastki salbiy chegarasidan kichikroq bo'lgan o‘zgarmasdan boshlanadi, keyin o'zgaruvchining qiymati aniqlanmaydi, chunki xotirada bo'sh joy qolmaydi. Agar o‘zgarmasning qiymati yuqorida va o'zgaruvchining ma'lumotlar turi diapazoni musbatdan past manfiy chegaradan katta bo'lsa, o'zgaruvchi nolga tenglashtiriladi.
IZOHLAR
Izohlar ochiq va yopiq turga bo'linadi!
C++ dasturlash tilida // belgidan so'ng izoh yoziladi. Bu belgi faqat bir qatorli izoh uchun amal qiladi. Bir nechta qator uchun qo'llashingiz mumkin. Buning uchun // ni har qatorda qo'llashingiz zarur bo'ladi.
// Bu Izoh uchun yozildi
// Ikkinchi qator izoh uchun yozildi.
cout << "Hello World! UzbekDevs";
C++ dasturlash tilida operator oxirida ham izoh sifatida yozib ketsak bo'ladi.
cout << "Salom Dunyo!"; // Bu izoh (Chiqarish operatori).
Ko'p qatorli sharhlar bilan boshlanadi /*va tugaydi */.
Yozilgan kod o'rtasida /*bo'lgan barcha matn yoki operatorlar */  e'tiborsiz qoldirladi.
/* Bu izoh uchun yozilgan bo'lib
bir nechta qator uchun amal qiladi */
cout << "Salom Dunyo!";
Ochiq izoh - Bu foydalanuvchiga ko'rinadigan izohlar qatoriga kiradi. Masalan: Tizimga kirishda login parolingiz to'g'ri yoki noto'g'ri ekanligini ko'rsatadigan xabarni misol keltira olamiz.
Yopiq izoh - bu dasturchilar o'rtasida qayta tushuntirishga hojat qolmasligi uchun dasturning bir qismiga izoh sifatida qoldirilgan izohlardir.