6-мавзу. Дин маданият феномени. Буддавийлик ва христиан дини тарихи ва фалсафаси

 Постсекуляризм - бу фалсафа ва диншуносликдаги замонавий назарий тушунча 
бўлиб, унга кўра секуляризация ғояси ўзининг номувофиқлигини кўрсатди, шунинг учун 
диний ғоялар ва институтлар йўқ бўлиб кетмайди, лекин барибир замонавий жамиятларда 
муҳим ўринни егаллайди. 
Маърифатпарварлик даврининг асосий пафоси инсон онгини хурофот ва диний 
туман асирлигидан озод қилиш еди. Натижада, бу ғоя концепцияни келтириб чиқарди, 
унга кўра модернизация муқаррар секуляризация, дунѐни "маъюс қилиш" ва dinning 
жамиятдаги ролининг доимий пасайиши билан бирга келади. Дунѐдаги ҳозирги вазият, 
хусусан, янги диний оқимларнинг тез суръатлар билан кучайиши реал жараѐнлар 
дунѐвийлик схемасидан анча мураккаб эканлигини кўрсатди. 
Хосе Казанованинг сўзларига кўра, "постсекуляр бўлиш ҳар доим ҳам диндор 
бўлишни англатмайди", бу диний ва дунѐвийликнинг соддалаштирувчи босқичдаги 
қарама-қаршилигини ақлдан олдинги ва оқилона деб қайта кўриб чиқишни англатади. 
"Постсекуляр" 
атамаси 
социология, 
сиѐсат 
назарияси, 
диншунослик, 
санъатшунослик, адабиѐтшунослик, педагогика ва бошқа соҳаларда қўлланилади. Юрген 
Хабермас ушбу атамани оммалаштириш учун кенг тарқалган бўлиб, замонавийлик ғояси 
асоссиз ва баъзан ахлоқий жиҳатдан муваффақияциз деб қабул қилинадиган ҳозирги 
замонга ишора қилади, шунинг учун табақаланиш ѐки бўлиниш ўрнига янги 
тинчликсевар. еътиқод ва ақл соҳалари ўртасида мулоқот ва бағрикенглик билан бирга 
яшаш 

---

 Шу маънода, Habermas диндорлар ҳам, дунѐвийлар ҳам бир-бирини четлаб 
ўтмасликлари, балки бир-биридан ўрганишлари ва бағрикенглик билан бирга яшашлари 
кераклигини таъкидлайди. Massimo Росатининг айтишича, дунѐвийликдан кейинги 
жамиятда диний ва дунѐвий қарашлар тенг асосда, яъни улар назарий жиҳатдан тенг 
аҳамиятга ега. Яқин-яқингача ўзини бутунлай дунѐвий деб ҳисоблаган замонавий 
жамиятлар бундай бирга яшашга тўғри мослашиш учун ўз қадриятлар тизимини шунга 
мос равишда ўзгартириши керак. 
Баъзилар бу атама жуда зиддиятли бўлиб, унчалик фойдали эмас деб ҳисоблашади. 
Бошқалар еса бу атаманинг мослашувчанлиги унинг кучли томонларидан бири деб 
ҳисоблашади. Адабий танқидда бу атама баъзи замонавий матнларда постмодерн диний 
ѐки маънавий сезгирликни ифодалаш учун ишлатилган.