6-Мавзу: Корхона активларининг таркиби ва уларни бошқариш режа

№	Номинал қиймати (N)	Йиллик купон ставкаси (k)	Йилда купон тўловлари сони (m)	Дисконт нормаси (r)	Келгуси қиймати (F)
Жорий қиймати (V)
1	1000	0,08	4	0,12		19,42
2	1000	0,08	4	0,12		18,85
3	1000	0,08	4	0,12		18,30
4	1000	0,08	4	0,12		17,77
5	1000	0,08	4	0,12		17,25
6	1000	0,08	4	0,12		16,75
7	1000	0,08	4	0,12		16,26
8	1000	0,08	4	0,12		15,79
9	1000	0,08	4	0,12		15,33
10	1000	0,08	4	0,12		14,88
11	1000	0,08	4	0,12		14,45
12	1000	0,08	4	0,12		14,03
12	1000		4	0,12	701,38	199,08
						900,46

Облигациянинг жорий қиймати
Корхоналар ушлаб турган акциялари даромадларига олинадиган дивидендлар ва акция бозор қийматининг ўзгариши киради. Бир даврли инвестициялар ҳолатида (яъни, n=1) акциянинг қийматини қуйидаги формула ёрдамида аниқлаш мумкин.
Бу ерда: DIV1 - дивиденд ,
P1 – 1 даврдаги (t=1) акция нархи.
Юқоридагига мувофиқ акцияга қилинган инвестиция даромадлилиги қуйидагича аниқланади.
Бу ерда: P0– давр бошидаги (t=0) акция нархи.
Агар корхона n та даврга инвестиция қилган бўлса, бунда акциянинг қийматини қуйидаги формула ёрдамида аниқлаш мумкин.
Агарда акциянинг муомаладаги муддати чегараланмаган, яъни n=>∞ бўлганда охирги қўшилувчи қиймат нолга интилади ва акциянинг қийматини қуйидаги формула ёрдамида аниқланади.
Америкалик олим Д.Уиллямс (J.Williams) томонидан ишлаб чиқилган дивидендларни дисконтлаштириш модели олинган ифодаларда ўзини намоён этади. Ушдбу моделга мувофиқ оддий акциялар қиймати барча дивидендларнинг жорий даврга нисбатан дисконтлаштирилган суммасига тенг.
Агарда акциянинг жорий давр учун бозор нархи маълум бўлса, унинг ички даромадлилиги Y қуйидаги формула орқали аниқланиши мумкин.
Облигациялар билан бўладиган ҳолатларда Y миқдор оддий акциялларда йиғиладиган тўловлар оқими учун даромадлиликнинг ички нормаси меъзони бўлиб ўзини намоён этади.
Акцияларга инвестиция қилиш самарадорлигини аниқлаш амалиётда анча чегараланган. Чунки энг аввало DIVt нинг миқдорини аниқлаш муракка жараён ҳисобланади. Корхона инвестор сифатида ҳаттоки яқин келажакда дивидендлар миқдори қанча бўлишини аниқ била олмайди.
Шунинг учун бу масалани таҳлил қилинаётганда одатда дивидендлар ўсиш суръатининг мумкинлиги ёки кутилаётганлиги тўғрисида у ёки бу тахминлардан келиб чиқади.
Энг оддий тахмин дивидендлар миқдори бутун инвестицион давр мобайнида ўзгармасдан қолишидан иборат бўлади, яъни,
Бунда акция қийматини аниқлаш формуласи қуйидагича бўлади.
n→∞ бўлганда, яъни, акциянинг муомала бўлиш муддати чексиз бўлганда сумма 1/(1+r)t миқдор (t=n) кўрсаткич 1/r миқдорга интилади (чексиз камаювчи геометрик формуласидан келиб чиқади) ва бундай ҳолатда акциянинг қиймати қуйидаги формула ёрдамида аниқланади.
Ушбу формуладаги ифода Д.Гордон (J.Gordon) нинг нолли ўсиш модели сифатида маълум. Ушбу формуладан қатъий белгиланган имтиёзли акцияларни баҳолаш учун ҳам фойдаланиш мумкин.
Мисол. Йиллик 6 минг сўмлик дивиденд бериладиган акциянинг бозор баҳоси 35 минг сўм. Агар корхонанинг инвестор сифатида даромадлилик меъёри 20% бўлса акциянинг қийматини аниқланг.
Шундай қилиб акциянинг бозор баҳоси юқори, шунинг учун ушбу акцияни сотиб олиш рад этилади.
Нолли ўсиш моделида акциялар даромадлилиги қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:
Олдинги мисол учун акциянинг ички даромадлилик даражаси 6/35 = 0,1714 талаб қилинаётган норма 20% га қараганда кам. Шундай қилиб, олдинроқ операция самарасизлиги тўғрисидаги хулоса тасдиқланади.
Яна бир акцияларни баҳолашнинг оддий ва етарлича оммабоп ёндашуви доимий ўсиш модели ҳисобланади. Ушбу модел асосида акциялар бўйича дивиденд тўловлари маълум бир миқдорда пропорционал ошиб бориш (бир хил суръатда ўсиш) фарази ётади. Шунда DIVt=DIVt-1(1+g) ёки DIVt=DIV0(1+g) t бўлади.
Бундай шароитда акциялар қиймати қуйидаги формула ёрдамида аниқланади.
МИСОЛ
Тасаввур қиламиз, А корхонаси акция бўйича дивиденд тўловларининг ўсиши кейинги икки йил мобайнида 25 % кутилмоқда. Ундан кейин дивидендларнинг ўсиш даражаси йилда 5 % га барқарорлашиши кутилмоқда. Жорий даврда дивиденд тўловлари 200 минг сўмни ташкил этади. Талаб қилинаётган даромадлилик ставкаси 12%ни ташкил этади. Акциянинг қийматини аниқланг.