6-mavzu. Mayya va slavyan xalqlari kalendarlari Reja Slavyan xalqlari kalendarlari. Mayyalarda kalendari

Yulian yili

1	Martius	31	31	31	31	31		31
2	Aprilis	30	29	29	29	30		30
3	Mayyus	31	31	31	31	31		31
4	Iyunius	30	29	29	29	30		30
5	Kvintilis (Iyulius)	31	31	31	31	31		31
6	Sekstilis (Augustus)	30	29	29	29	30		31
7	September	30	29	29	29	30		31
8	Oktober	31	31	31	31	30		31
9	November	30	29	29	29	31		30
10	Detsember	30	29	29	29	30		31
11	Yanuarius	-	29	29	29	31		31
12	Febriarus	-	23 5	23 5	23 5	29(30)		28 (29)
13	Marsedonius	-	-	20	23 (22)	-		-
	Yildagi kunlarning umumiy soni	304	355	365	366,25	365,25		365,25

Qadimgi Rim kalendari kun hisobi

Sana	Oy nomlari
	Martius, Mayyus, Kvintilis (Iyulius), Oktober		Yanuarius, Sekstilis, (Augustus), Detsember		Aprilis, Iyunius, September, November		Februarius
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31	Kalendarlar IV kun V kun IV kun III kun Kanun Nonlar VIII kun VII kun VI kun V kun IV kun III kun Kanun Idlar XVII kun XVI kun XV kun XIV kun XIII kun XII kun XI kun X kun IX kun VIII kun VII kun VI kun V kun IV kun III kun Kanun	Kalendardan keyingi oygacha iddan nondan	Kalendarlar IV kun III kun Kanun Nonlar VIII kun VII kun VI kun V kun IV kun III kun Kanun Idlar XIX kun XVIII kun XVII kun XVI kun XV kun XIV kun XIII kun XII kun XI kun X kun IX kun VIII kun VII kun VI kun V kun IV kun III kun Kanun	Kalendardan keyingi oygacha iddan nondan	Kalendarlar IV kun III kun Kanun Nonlar VIII kun VII kun VI kun V kun IV kun III kun Kanun Idlar XVIII kun XVII kun XVI kun XV kun XIV kun XIII kun XII kun XI kun X kun IX kun VIII kun VII kun VI kun V kun IV kun III kun Kanun	Kalendardan keyingi oygacha iddan nondan	Kalendarlar IV kun III kun Kanun Nonlar VIII kun VII kun VI kun V kun IV kun III kun Kanun Idlar XVI kun XV kun XIV kun XIII kun XII kun XI kun X kun IX kun VIII kun VII kun VI kun V kun IV kun III kun Kanun	Kalendardan keyingi oygacha iddan nondan

Yulian kalendarigacha qo‘llanilgan Qadimgi Rim kalendari

Qadimgi Rim kalendari		Oy boshi va oxiri (Dionisiy erasi bo‘yicha Yulian kalendariga o‘girilgan)
Oy nomlari	Oy kunlari soni
Yanaurius	29	30 oktabr - 10 noyabr er. av. 47 y.
Februarius	23	11 noyabr - 3 dekabr
Marsedonius	23	4 dekabr - 26 dekabr
Februariusning oxirgi kunlari	5	27 dekabr - 31 dekabr
Martius	31	1 yanvar - 31 yanvar er. av. 46 y.
Aprilis	29	1 fevral - 1 mart
Mayyus	31	2 mart -1 aprel
Iyunius	29	2 aprel - 30 aprel
Kvintilis	31	1 may - 31 may
Sekstilis	29	1 iyun - 29 iyun
September	29	30 iyun - 28iyul
Oktober	31	29 iyul - 28 avgust
November	29	29 avgust - 26 sentabr
Ikkita qo‘shimcha oylar	67	27 sentabr - 2 dekabr
Detsember	29	3 dekabr - 31 dekabr
Bir yildagi umumiy kunlar soni: 445

Mayya kalendari, oy kunlarining nomlari

Kunning tartib raqami	Oy kunlari		Kun tartibi		Oy kunlari
	Nomi	Tarjimasi			Nomi	Tarjimasi
1	Imish	Urug‘		11	Chuen	Mahsulot
2	Ik	Shamol		12	Eb	Tuman
3	Akbal	Yomg‘ir		13	Ben	Qochish (begona o‘tlardan)
4	Kan	Yegulik		14	Ish	Yaguar
5	Chikchan	Bulutli		15	Men	It
6	Kimi	O‘lim		16	Kib	Qurg‘oq yer
7	Manik	Yemoq		17	Kavak	(momaqaldiroq)
8	Lamat	Charaqlagan yulduz		18	Esanab	Kremen pichog‘i
9	Muluk	Suv		19	Kanak	Bulutli
10	Ok	It		20	Axau	Hukmron

QO‘SHIMCHA O‘QIS HUCHUN
Yilning aylanishi¹¹.
Bir yil uch yuz oltmish besh kundan iborat. Ular 12 oy: yanvar, fevral, mart, aprel, may, iyun, iyul, avgust, sentabr, oktabr, noyabr va dekabrga bo‘linadi. Yanvar 31 kunni, fevral-29, mart-31, aprel-30, may-31, iyun-30, iyul-31, avgust-31, sentabr-30, oktabr-31, noyabr-30, dekabr-31 kunni o‘z ichiga oladi. Fevral 28 kundan iborat, biroq har to‘rt yilda bir kunga ko‘payadi. Bu to‘rtinchi yilni kabisa yili deb ataymiz. Kabisa yilda fevral 29 kundan tashkil topadi.
Nega bir yil kundan iborat? Bunga sabab Yer bir yilda Quyosh atrofini to‘liq aylanib chiqadi. Bu vaqt qariyb kunni o‘z ichiga oladi. Biz «qariyb» kun dedik, nega endi aniq kun emas? Vaholanki, Yer sayyorasi Quyosh atrofini (uch yuz oltmish besh kun, olti soatda aylanib chiqadi. Bir oy davomida Oy sayyorasi Yerni bir marta aylanib chiqadi. Oy aslini olganda (yigirma to‘qqiz va yarim) kunda Yerni aylanib chiqadi. Shu tariqa Oy aylanishi bizning taqvimlardagi oylarimizga mos kelmaydi. Oy aylanishini hisobga olmasdan yilni 12 qismga bo‘lishgan. Qizig‘i shundaki, 365 kunni ham aniq qoldiqsiz 12 qismga bo‘lishning iloji yo‘q. Buning uchun kabisa yillari o‘ylab topilgan bo‘lib, oy ayni 30 kun, yana olti oyni esa 31 kunga bo‘lish mumkin. Maskur tartib dastlab amalda bo‘lgan. Nega endi bu tartibning hozirga qadar amalda emasligining sababi oddiy axmoqona harakatdan iborat bir tarixiy voqea. Oylarning inglizcha nomlanishi rimliklar nomlaridan kirib kelgan. Rim imperatori Yuliy sezar yilning olti oyini 31 kunga yana qolgan olti oyini esa 30 kunga qat’iy bo‘lgan. Har ikki oy 30 kundan iborat etib belgilangan. Yuliy sezar bitta oyni o‘z nomini abadiylashtirish sharafiga qo‘ygan bo‘lib, u hozirgacha iyul ya’ni Yuliy (Juli-us) oyi deb atab kelinadi.
Keyingi Rim imperatori Avgustos bo‘lgan. U bir oyning Yuliy sharafiga atalishini aytib, yana bir oyga o‘z nomini abadiylashtirishga farmon beradi. Shu tariqa iyuldan keyingi oy Avgust deb nomlana boshladi. So‘ngra Rim imperatori Avgustos iyul oyi 31 kun, o‘zining nomiga qo‘yilgan avgust esa 30 kundan iborat ekanligini bilgach, fevral oyidan bir kunni olib, o‘z oyi(avgust)ga qo‘shib qo‘yadi. Shundan fevral 28-29 kundan, avgust esa 31 kundan iborat bo‘lib qolgan. Keyin Avgustos sentabr, oktabr, noyabr va dekabr oylaridagi kunlarni ham o‘zgartirdi. Rim imperatori Avgustos shu tariqa Yuliy sezarning oson va oddiy taqvim tartibini buzgan».

1^ Encyclopedia of time: science, philosophy, theology, and culture / H. James Birx, editor. 2009 by SAGE Publications, Inc. Р. 134-135.

2^ R. Dalton. Age of Mexican ash with alleged ‘footprints’// Nature. Vol 438|1. December. 2005. P. 8-10.

3^ Thomas Chanier. Solution of the Mayan Calendar Enigma. 2016.

4^ Encyclopedia of time: science, philosophy, theology, and culture / H. James Birx, editor. 2009 by SAGE Publications, Inc. Р. 134-135.

5^ R. Dalton. Age of Mexican ash with alleged ‘footprints’// Nature. Vol 438|1. December. 2005. P. 8-10.

6^ R. Dalton. Age of Mexican ash with alleged ‘footprints’// Nature. Vol 438|1. December. 2005. P. 8-10.

7^ Thomas Chanier. Solution of the Mayan Calendar Enigma. 2016.

8^ Thomas Chanier. Solution of the Mayan Calendar Enigma. 2016.

9^ R. Dalton. Age of Mexican ash with alleged ‘footprints’// Nature. Vol 438|1. December. 2005. P. 8-10.

10^ Encyclopedia of time: science, philosophy, theology, and culture / H. James Birx, editor. 2009 by SAGE Publications, Inc. Р. 134-135.

11^ Michael West. Round the year. New Method Readers, reader 5.-London., 1945. pp. 85.