6-Mavzu. Oniy aylanish markazi. Tekis shakl nuqtasining tezligi va tezlanishini aniqlash usullari. Tekis harakatdagi jismlarning tezlik va tezlanishlar plani. Tezliklarni qo’shish teoremasi

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. 
   Targ S.M. Nazariy mexanika qisqacha kurs. 170-172 bet.
   
2. 
   O’rozboev M. Nazariy mexanika asosiy kursi.
   

Nazorat topshiriklari:
Izohli illyustrativ metodiga doir.

1. 
   Ilgarilanma harakatni nima uchun o’rganish kerak. (kategoriya-bilim)
   
2. 
   Ilgarilanma harakatdagi jism nuqtalari tezliklari bir xil bo’ladimi (kategoriya-analiz, idrok).
   
3. 
   Ilgarilanma harakatni qanday o’rganish kerak?
   
4. 
   Ilgarilanma harakatni qanday o’rgatish kerak?
   
5. 
   Ilgarilanma harakat qonunini ko’rsating.
   

2-asosiy savol bo’yicha darsning maqsadi:

1. 
   Qattiq jism ilgarilanma harakat to’g’risida, aylanma harakatlari qonuniyatlari to’g’risida bilimni shakllantirish.
   
2. 
   Burchak tezligi va tezlanish o’rtasidagi munosabat.
   

Identiv o’quv maqsadlari:

1. 
   Qattiq jismni aylanma harakat qonuniyatlari to’g’risida so’zlash.
   
2. 
   Burchak tezligi va burchak tezlanishi o’rtasidagi munosabat.
   

2-savolning bayoni: Qattiq jismning qo’zg’almas o’q atrofidagi aylanma harakati. Aylanma harakat qonuni vaqtga bog’liq bo’lgan funktsiya orqali beriladi: -jismning buralish burchagi.
Qattiq jismning aylanma harakatini xarakterlaydigan kinematik xarakteristikasi bu w- burchak tezligi va -burchak tezlanishidir. Jismning burchak tezligi aylanish burchagidan vaqt bo’yicha olingan birlamchi hosilaga teng: , agarda -aylanishlar soni orqali ifodalansa, u holda . Burchak tezlanishi jismning burchak tezligidan vaqt bo’yicha birlamchi hosilasiga, yoki aylanish burchagidan vaqt bo’yicha olingan ikkilamchi hosilasiga teng bo’ladi: aylanma harakatdagi jism nuqtasining chiziqli tezligi: h-nuqtadan aylanish o’qigacha bo’lgan masofa.
Aylanma harakatdagi jism nuqtasining urinma tezlanishi:
Aylanma harakatdagi jism nuqtasining normal yoki markazga intilma tezlanishi: .
Agarda bo’lsa, harakat tekis aylanma bo’ladi: .
Agarda bo’lsa, harakat tekis o’zgaruvchan aylanma harakat bo’ladi: .
₀ – boshlang’ich paytdagi burchak tezligi.
Agarda ishora bo’lsa, harakat tekis tezlanuvchan, bo’lsa tekis sekinlanuvchan bo’ladi.
To’la tezlanish: