6-Мавзу: Синашни ностандарт усуллари Маъруза

Назорат учун саволлар: 1.Конструкцияларни бетонлашда намуна олиш учун 
колипларни урнатишни кандай усулларини биласиз? 2.Ностандарт намуналар 
кайси усулларда олинади.? 3. Намуналарни арралаб олишда кандай 
ускунадан фойдаланилади? 4. Намунани пармалаб олиш кандай амалга 
оширилади?
8.1. Ностандарт намуналарни синаш 
Пармалаш ва арралаш усулида олинган намуналар синовдан олдин 
юзасида дарзлар, кўчиш ѐки бошқа нуқсонлар мавжудлиги текширилади. 
Сўнгра намунани ўлчамлари аниқланади. Диаметрни аниқлашда ўзаро 
перпендикуляр йуналиш бўйича ҳар иккала томонидан ўлчаш лозим. 
Кубларни эса кўндаланг кесим ўртасидан ҳамда томонларнинг 
паралеллигини аниқлаш учун тўртта томонидан ўлчанади. Ўлчаш аниқлиги 
1 мм гача бўлган металл линейка ѐки штангенциркул ѐрдамида бажарилади. 
Ҳажмий оғирликни аниқлаш учун цилиндр ва куб шаклидаги 
намуналардан фойдаланилади, уларни ўлчами тўлдирувчини энг каттасини 
ўлчамида камида уч баробар катта бўлиши лозим. 
Намуналар тортилади ва сувга тўла тўйдирилади. Намуна ҳажми 
намуна сувга чўктирганда сиқиб чиқарган сув ҳажмига қараб аниқланади. 
Бетон ҳажмий оғирлигини қуйидаги формула орқали аниқланади 

 =m

1000/V кг/м
3
бу ерда 
m - намуна оғирлиги, г; 
V - намуна ҳажми, см
3
. 
Сиқилишга бўлган мустаҳкамликни аниқлаш. Синовдан олдин 
намуналар намлиги йўқолмайдиган шароитда сақланиши керак. Уларни 
герметик махкамланган идишда ѐки нам латта билан ўраб сақланади 
Агар куб ѐки цилиндрни прессга плитасига қўйиладиган томонлари 
текис бўлса синов одатдаги усулда ўтказилади. Цилиндрни томонлари 
нотекис ҳамда параллел бўлмаса, намуналар пресс плиталарига текис 
таянишини таъминловчи махсус қурилмалар қўлланилади (3.2-расм). 

---

3.2-
Расм.Қумѐстиқчалариданфойдала
нганҳолданостандартнамуналарн
исинаш: 1-юқорихалқа; 2- 
намуна; 3-қуйихалқа; 4-қум 
Бунингучунцилиндрнингюқо
рива қуйи қисмларигақумтўлдирилганпўлатхалқамаҳкамланади. Ўтказилган 
тадқиқотлар натижалари бўйича қум 
ѐстиқчаларини 
ҳосил 
қилиш 
мустаҳкамликни камайтиради. Шунинг 
учун кубик мустаҳкамликка ўтиш учун 
цилиндр намунада аниқланган бетон 
мустаҳкамлик 
қийматини 
1,85-1,98 
коэффициентга кўпайтириш лозим. 
Юқорида 
келтирилган 
усуллар 
бўйича намуна олиш ва синов ўтказиш 
кўп вақт, меҳнат талаб қилади. Шунинг 
учун хам улар қурилиш амалиѐтида кенг 
қўлланилмайди. Бу усулларни фақат 
массив темирбетон конструкцияларда 
қўллаш мақсадга мувофиқ бўлади.