6-Modul: Avtoservis korxonalarining ishlab chiqarish uchastkalari va ularda bajariladigan ishlar Reja

Avtomobillarni yuvish, tozalash va quritish ustaxonasida avtomobillar 
salonini yig‘ishtirish va tozalash, motorni va kuzovni har tomondan, shuningdek 
ostidan ham yuvish, kuzovni quritish va jilo berish (polirovka) ishlari bajariladi.
Maxsus diagnostika mintaqasi avtomobillarni, ularning agregatlari, 
mexanizmlari va tizimlarining texnik holatini aniqlash, baholash bilan 
shug‘ullanadi 
2.Avtoservis korxonalarining yordamchi uchastkalari
Avtomarkazlar va ASSlarda mahmuriy-maishiy xonalar qatori mijozlar uchun 
alohida xona, ehtiyot qismlar omborlari va savdo do‘konlari, salonlari bo‘lishi shart.
Ombor xo‘jaligi. Ishlab chiqarish binolari va ustaxonalaridan tashqari 
texnologik jarayonlarning uzluksiz va to‘xtovsizligini ta`minlovchi elementlardan 

---

biri ombor xo‘jaligidir. Uni barpo etish va faoliyatini ishlab chiqarish jarayonlari 
talablari asosida tashkil etish, ayniqsa, muhimdir. 
Ombor xo‘jaligining tarkibi, ularda saqlanadigan zaxiralar hajmi va xillari, 
avtoservis korxonalarining turlari va ishlab chiqarish quvvatiga bog‘liq bo‘ladi. 
Avtomarkaz va ASSlarning omborlarida quyidagilar zaxirasi saqlanadi: 
- 
sotiladigan avtomobillar; 
- 
avtomobillarga ehtiyot qismlar; 
- 
almashtiriladigan (yangi va ta`mirlangan), almashilgan avtomobillar 
agregatlari va uzellari; 
- 
ta`mirlash materiallari (lok-bo‘yoqlar, elektrodlar, kislorod ballonlari, 
kislotalar, karbidli bochkalar, turli metallar va h.k. 
- 
yonilg‘i-moy materiallari; 
- 
asbob-uskunalar; 
- 
shinalar; 
- 
avtomobillarning turli xil ashyolari. 
Bu avtomobillar, ehtiyot qismlar va materiallarning ishlab chiqarishga 
sarflanadigan va sotiladigan qismlari uchun alohida omborlar yoki umumiy zaxira 
omborlarini tashkil etish mumkin. 
Omborlarni loyihalash uchun saqlanadigan ehtiyot qismlar va materiallarning 
xillari bo‘yicha zaxiralar miqdori to‘g‘risidagi Ma`lumotlar asosida amalga 
oshiriladi. 
Materiallarning xillari bo‘yicha to‘g‘ri tanlab shakllantirilgan zaxiralar hajmi 
TXK va ta`mirlash ishlab chiqarishining uzluksiz ishlashini ta`minlovchi 
mustahkam moddiy-texnik bazasi bo‘lib xizmat qiladi. Zaxiralarni shakllantirish 
usullari esa servis stantsiyalar tarmog‘ining tashkiliy tarkibi, korxona xizmatining 
avtomobillar turlari va ishlariga qarab ixtisoslanganlik darajasi va quvvatiga 
bog‘liqdir. Zaxiralarni shakllantirish mustaqil va markazlashtirilgan bo‘lishi 
mumkin. ASS lar o‘z omborlari zaxiralarini maxsus ishlab chiqarilgan maksimal va 
minimal mehyorlar asosida to‘ldirib turadilar. 
Omborlarda saqlanayotgan materiallarning zaxirasi minimal mehyorga qadar 
kamayib ketgan holda, u maksimal darajaga qadar to‘ldiriladi. Amalda zaxiralarning 
mehyorlari natural sonlarda (sonlari, massalari) belgilanadi va Ma`lum muddat 
davomida (kun, oy, kvartal) to‘la foydalanishga mo‘ljallanadi. 
Mustaqil ASSlari o‘z zahira mollari turlari va hajmini o‘zining o‘tgan 
davrdagi amaliy faoliyati hisobotidan olingan statistik Ma`lumotlar, shuningdek, 
xizmat ko‘rsatiladigan avtomobillar sonining kelajakdagi ehtimoliy o‘zgarishlarini 
nazarda tutgan holda aniqlaydilar. 
Zaxiralar aniqlangach ularni saqlash mehyorlari orqali omborlar 
hajmini (quvvatini) aniqlash mumkin. Har bir molning xili bo‘yicha quyidagicha 
saqlash mehyorlari belgilangan: 
- 
maydon birligiga to‘g‘ri keladigan massasi (0,2 – 3 t/m
2
); 
- 
xona hajmiga to‘g‘ri keladigan massasi (0,1 

2,0 t/m
3
); 
- 
maksimal saqlash balandligi. 
Saqlash mehyorlari asosida ombor jihozlari tanlab olinadi (stellaj-taxmonlar, 
ko‘tarish-siljitish mexanizmlari, maxsus yashiklar, tagliklar, aravachalar va h.k). 

---

Ombor maydonini aniqlashda undagi jihozlar, yurish va transport yo‘lakchalari, mol 
qabul qilish, tarqatish, shuningdek bo‘sh idish-anjomlarni saqlash joylarining 
o‘lchamlari ham hisobga olinadi. Avtomarkazlar va yirik ASS larda omborlar 
yong‘inga chidamli materiallardan alohida bino holatida yoki ishlab chiqarish 
majmuasi bilan biriktirilgan (blok usulida) bir necha bo‘lim, xonalar sifatida barpo 
etiladi. 
O‘rta va kichik quvvatli stantsiyalarda esa omborlar uchun odatda ishlab 
chiqarish binosi majmuasida bir yoki bir necha xonalar ajratiladi. Ammo har qanday 
holda ham yonilg‘i-moylash materiallari alohida binoda saqlanishi zarur. 
Ombor maydonining shakli to‘rtburchaksimon bo‘lib, uning bo‘yi bilan eni 
1:4 nisbatda bo‘lishi maqsadga muvofiqdir. Avtoservis korxonalari mollarini ko‘p 
qavatli (3

4) taxmonlarda saqlash mumkin. Bu holda ombor maydonidan 
foydalanish darajasi oshib 40-60 % ga yetadi. Avtomarkazlar, katta va o‘rta quvvatli 
avtoservis korxonalarida ehtiyot qismlar va agregatlar alohida xonada ko‘p qavatli 
peshtxtalarda, maxsus tokchali shkaflarda, mayda detallar esa (bolt, gayka, shayba 
va h.k) yashiklarda saqlanadi.
Kerakli detallarni tezda izlab topish uchun ular avtomobil qismlari bo‘yicha 
guruhlanib katalog nomlari asosida joylashtiriladi. Mahsulot va materiallarni shu 
yorliqlarga asosan maxsus peshtaxtalarga joylashtirish ishlab chiqarishga 
keraklilarini bir zumda topishga imkon beradi. Dumaloq shaklda-gi metallarni 
gorizontal shaklda ko‘p qavatli peshtaxtalarda, yassi metallar vertikal shaklda 
peshtaxta tokchalarida saqlanadi.