7- mavzu: O‘quv jarayonini tashkil etish va samarali boshqarish asosidagi pedagogik texnologiya. Tarbiya jarayonini texnologiyalashtirish reja

Texnologiyaning maqsadli oriyentatsiyalari:
 axborot bilan ishlash mahoratini shakllantirish, kommunikativ qobiliyatlarini rivojlantirish;
 »axborotli jamiyat» shaxsini tayyorlash;
 ta’lim oluvchilarni o‘zlashtirish imkoni darajasidagi yetarli miqdorda axborot bilan ta’minlash;
 tadqiqotchilik mahoratini, optimal qarorlar qabul qilish mahoratini shakllantirish.
Konsyeptual holatlari:
 o‘qitish – ta’lim oluvchini kompyutyer bilan muloqati;
 moslashish tamoyili: kompyutyerni ta’lim oluvchining individual qobiliyatlariga moslashtirish;
 o‘qitishning dialogli xarakterdaligi;
 boshqarish mumkinligi: har qanday momyentda ta’lim beruvchi tomonidan o‘quv jarayonini korryeksiya qilish imkoniyati:
 ta’lim oluvchini barcha tipdagi kompyutyerlar bilan o‘zaro harakati: sub’yekt – ob’yekt; sub’yekt – sub’yekt; ob’yekt – sub’yekt;
 individual va guruhli ishni optimal birligi;
 kompyutyer bilan muloqat paytida, ta’lim oluvchida psixologik komfort holatni qo‘llab - quvvatlash;
 chyegaralanmagan o‘qitish: mazmunli, uni intyerpryetatsiyasi va ilovalari kyeragicha katta.
Multimyedia apparatli vositalar, bilimlar bazasi bilan bir qatorda, o‘quv jarayonida kompyutyerli immitatsiyalarni, mikrodunyolarni va ularning bazasini ta’lim oluvchilarda alohida qiziqish chaqiruvchi didaktik va rivojlantiruvchi o‘yinlarni yaratish va qo‘llash imkonini beradi.
Ta’lim oluvchining bilim darajasini kompyutyerli tyestlash va uni ruhiy – jismoniy rivojlanish paramyetrlarini tashhis qilish, tarmoqli baholash muolajalarini amalga oshiruvchi va ma’lum bir aniqlik darajasida natijalarni beruvchi ekspyertli tizim– tizimostilarni qo‘llash bilan to‘ldiriladi. Ushbu dasturli vositalar o‘quv maqsadlari va holatlariga bog‘liq holda qo‘llaniladi: birinchi holatda, ta’lim oluvchi ehtiyojlarini chuqurroq tushunish zarur bo‘lsa, boshqa holatda – predmetli sohada bilimlarni tahlil qilish muhim; uchinchi holatda – ta’limning psixologik tamoyillarini hisobga olish asosiy rolni o‘ynashi mumkin.
Kompyutyerda axborotni taqdim qilishning boy imkoniyatlari ta’lim mazmunini, unga intyegratsiyalangan kurslarni, fanning tarixi va metodologiyasi bilan tanishishni, buyuk insonlarning ijodiy laboratoriyalarini, fanning, texnikaning, madaniyatning va jamoat ongining jahondagi darajasi qo‘shilganda o‘zgartirish va chyeksiz boyitish imkonini beradi.
Jarayonli xususiyatlari:
Kompyutyerli o‘qitish vositalarini interfaol dyeb atashadi: ular, ta’lim oluvchilar va ta’lim beruvchilar harakatiga «javob berish», ular bilan dialog olib borishga «kirishish» qobiliyatiga ega, aynan shu, kompyutyerli o‘qitish usulini asosiy xususiyatini tashkil qiladi.
Kompyutyer, o‘quv jarayonining barcha bosqichlarida qo‘llanilishi mumkin: yangi materialni tushuntirish (kirishda), mustahkamlash, takrorlash, BMK nazorat qilish paytida. Bunda, u, ta’lim oluvchi uchun turli funksiyalarni bajaradi: o‘rgatuvchi, ishchi instrumyentini, o‘qitish ob’yektini, hamkorlik qiluvchi jamoani, dam olish (o‘yin) muhitini.
Kompyutyerning ta’lim beruvchi funksiyalariga quyidagilar kiradi:
-o‘quv axborotining manbai (ta’lim beruvchi va kitobni qisman yoki to‘liq o‘rnini bosuvchi);
-ko‘rgazmali qurol (sifat jihatdan yangi darajada multimyedia va tyelyekommunikatsiyalarning imkoniyatlari bilan);
-individual axborot bo‘shlig‘i;
-tryenajyor;
-tashhis va nazorat vositasi.
Kompyutyer, ishchi instrumyent funksiyasida quyidagi sifatlarda chiqadi;
-matnlarni tayyorlash vositasi, ularni saqlash;
-matnli tahrirchi;
-grafani quruvchi, grafik tahrirchi;
-chyeksiz imkoniyatga ega hisoblash mashinasi (natijalarni turli ko‘rinishda tuzish bilan);
-modellashtirish vositasi.
O‘qitish ob’yekti funksiyasini kompyutyer quyidagi paytlarda bajaradi:
-dasturlashtirishda, kompyutyerni belgilangan jarayonlarga o‘rgatishda;
-turli axborot muhitlarini qo‘llashda.
Hamkorlik qiluvchi jamoa kompyutyer tomonidan keng doiradagi auditoriya (kompyutyer tarmoqlari) bilan kommunikatsiyaning, intyernyet ga tyelyekommunikatsiyaning oqibati sifatida qayta tiklanadi.
Dam olish muhiti quyidagilar yordamida tashkil qilinadi:
-o‘yin dasturlari;
-tarmoq bo‘yicha kompyutyer o‘yinlari;
-kompyutyerli vidyeo.
Kompyutyer texnologiyasida ta’lim beruvchining ishi quyidagi funksiyalarni bajaradi:
 sinf va umumiy predmet darajasida o‘quv jarayonini tashkil qilishni (o‘quv jarayonining grafigi, tashqi tashhis, yakuniy nazorat):
 sinf ichidagi faollashtirish va koordinatsiyalashtirishni, ishchi joylarini taqsimlash, yo‘riqlar berish, sinf ichidagi tarmoqni boshqarish va h. k. ni tashkil qilishni;
 ta’lim oluvchilar ustidan individual kuzatishni, individual yordamni, bola bilan individual «insoniy» kontakt qilishni. Kompyutyer yordamida, vizual va eshitish obrazlarini individual o‘qitishning ideal variantlariga erishiladi.
 Axborot muhiti komponyentlarini (PYEVM bilan birgalikdagi o‘quv, namoyish asbob – uskunalarining har xil turlari, dasturli vositalar va tizimlar, o‘quv – ko‘rgazmali qurollar va h. k. tayyorlash, ularni ma’lum bir o‘quv kursining predmetli mazmuni bilan aloqasini.
Ta’limni axborotlashtirish ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchidan kompyutyer savodxonlikni talab qiladi, uni kompyutyer texnologiyasi mazmuning alohida ahamiyatga ega qismi sifatida ko‘rib chiqish mumkin. Kompyutyerli texnologiya mazmunining strukturasiga (kompyutyer savodxonlikka) quyidagilar kiradi:
-informatika va hisoblash texnikasining asosiy tushunchalarini bilish;
-kompyutyer texnikasini prinsipial tuzilishini va funksional imkoniyatlarini bilish;
-zamonaviy operatsion tizimlari va ularning asosiy komandalarini egallashni bilish;
-zamonaviy dasturli qobiq va umumiy qo‘llanuvchi operatsion vositalarni (Norton commandyer, Windows,ularning kengayishlarini) bilish va ularning funksiyalarini egallash;
-hyech bo‘lmasa bitta matnli tahrirni egallash;
-algoritmlar, tillar va dasturlash pakyetlari to‘g‘risida birlamchi tushunchaga ega bo‘lish;
-ta’lim oluvchining, utilitar ahamiyatga ega amaliy dasturlarni fan va madaniyat bilan birga qo‘llashini birlamchi tajribasini umumjahon kompyutyer tarmog‘i bo‘lmish – Intyernyet taqdim etadi; ya’ni
 jahonning barcha qismlaridagi tengdoshlari bilan yozishmalar orqali gaplashishni;
 dunyodagi barcha banklar, muzyeylar, rasadxonalardan ilmiy va madaniy axborotni jalb qilishni;
 xalqaro syervyerlar orqali interfaol muloqat qilish, hodisalarni kuzatish.