7- tema: Kásiplik tarawdagi’ qarama-qarsılıqlardıń psixologiyalıq tiykarları

Daw + mashqala + tartıslı jaǵday + daw qatnasıwshıları + insident.
Bunnan kórinip turıptı, olda, daw, tartıslı jaǵday hám ol menen baylanıslı basqa bir qatar áhmiyetke iye elementlerdi birlestiriwdiń guwası bolıw múmkin.
Pedagogikalıq jámáát degi dawlardı analiz etiw jáne onı sheshiw zárúrshilik payda bolǵanda, daw quramındaǵı hár bir elementtiń ornın anıq bahalawǵa tuwrı keledi. Dawlardıń payda bolıwı jáne onıń aldın alıwda joqarıda usınıs etilgen formulaǵa bólek itibar qaratıw maqul.
Daw óz moxiyatiga kóre social xodisa bolıp tabıladı. Daw keń mániste hám tar mániste túsiniledi. Daw keń mániste jámiyettegi jańa hám eski qarawlar ortasındaǵı gúres dep qaraladı. Daw tar mániste bir mashqalanı sheshiwde hár bir shaxstıń óz pikirin qattı turıp qorǵawdı ańlatadı.
Daw social psixologiyada qanday túsiniledi? Ol mámilediń aynıwı yamasa psixologiyalıq tárepten ishki psixik keliwmovchilik bolıp tabıladı. Bunı hár tarawdıń ilimpazları hár túrlı túsinediler. Mısalı, G. Kovalev konfliktke sonday tariyp beredi: " Daw insanlar ortasında social hám jeke máselelerdi sheshiwde payda bolatuǵın jaǵday, lekin hár qanday qarsılıq daw bo'lavermaydi. Adamlar bir-biriniń pikiri menen keliwmasligi hám óz-ara tartısıwı múmkin, hár biri óz pikirinde qaladı, lekin baribir kóbinese kelisip islewge májbúr boladı, qarama-qarsılıq geyde unamawshılıq, sezim, túsinbew, kóre almaslik hám basqalarda hákis etip, konflikttiń kelip shıǵıwına sebep boladı. Daw tekǵana qarama - qarsılıq, sonıń menen birge ayriqsha gúresiw ham bolıp tabıladı. Hár eki tárep de bunday jaǵdayda ózin xaq dep biladi hám óz-ara gúresedi. Daw bul keri dúńyaǵa kózqaraslar negizinde júzege keledi. Konfliktti álbette, waqıtında saplastırıw kerek, sebebi bunıń áqibetinde turmıs normaında dawam etpeydi. Joqarıda aytıp ótkenimizni analiz etip psixologiyalıq kózqarastan biz sonday tariyp beremiz: " Daw - adamlardıń qarawları, qızıǵıwshılıqları ortasındaǵı qarama-qarsılıq nátiyjesinde payda bolǵan psixologiyalıq jaǵday bolıp, bul olardıń tek bir-biri menen sherikligi processinde payda boladı.
Jámiyet rawajlanıwınıń barlıq basqıshlarında adamlar arasında ala-awızlılıqlar, qarama-qarsılıq hám dawlar ámeldegi bolıp kelgen. Sebebi hár qanday rawajlanıwdıń tiykarında qarama-qarsılıq hám qarama-qarsılıq jatadı. Shaxs jámiyet rawajlanıwın ámelge asırıwshı tiykarǵı kúsh hám qural esaplanıp, jámiyet hám tábiyaattı ózine maslastırıw esesinde, odaǵı birpara jaǵdaylardı qadaǵan etiw menen de shuǵıllanadı. Sol sebepli de daw hám qarama-qarsılıq jámiyet rawajlanıwınıń tiykarǵı faktorları esaplanadı.
Qarama-qarsılıq insaniyat payda bolǵan dáwirdenoq ámeldegi bolıp, onı ilimiy izertlew predmeti retinde úyreniw boyınsha dáslepki qarawlar da óz tariyxına iye. Turmıs tárizi, miynet iskerligi, shaxslararo munasábet ortalıǵınıń ózgerayotganligi qarama-qarsılıqlardıń da ayriqsha tárepleri bar ekenligin kórsetip atır.
Qarama-qarsılıq, daw haqqındaǵı dáslepki konsepsiyalar XIX-XX ásirlerde vujudga kelip, onıń sheshimlerin tabıw jollıq boyınsha qoyılǵan qádemler ótken ásirdiń aqırlarında bir shekem salmaqlı boldı.
Búgingi kúnde psixologiya jáne social psixologiyada V. O. Ageyev, A. A. Bodalev, V. I. Juravlev, N. N. Obozov, I. A. Kox, YA. A. Ansupov, A. I. Shipilov, F. M. Barodkin, A. K. Zaysev, A. G. Zdravomislov hám basqalardıń izertlewlerinde konflikttiń teoriyalıq tiykarları kórsetilgen.
Bul mashqalanı úyreniwde daslep «ziddiyat» hám «nizo» túsinikleriniń etimologiyasi, yaǵnıy olardıń mazmun-mánisin ashıw kerek boladı. Al daw hám qarama-qarsılıq ne?
Daw latınsha «konflikt» sózinen alınǵan bolıp, «to'qnashish», yaǵnıy maqset, qızıǵıwshılıq, kózqaras, pikirler, adamlardıń óz-ara tásirlashuvidagi keri jónelisler boyınsha to'qnashishlaridan ibarat.