7 amaliy mashg‘ulot mashinalar yaratishda aqliy xujum usulidan foydalanish

4. Xropovokli mexanizmlar. Bu mexanizmlardan, odatda, yetakchi zvenoning uzluksiz aylanmaxarakatini yetaklovchi zvenoning uzluksiz xarakatiga o‘zgartirishda foydalaniladi. (4-rasm, a).


7.5-rasm. Inversiya munosabatlarida ilgarilanma-qayta xarakat uzatuvchi mexanizmlar sxemasi. a - krivoship shatunli; b - kulisali; v - kulachokli; g – vintli

Yetakchi val 1 aylanganda unga qimirlamaydigan qilib o‘rnatilgan tishli g‘ildirka 2 xam aylanadi. Bunda tishli g‘ildirak pazida o‘rnatilgan krivoshipli barmoq 3 u bilan biriktirilgan shatun 4 orqali planka 5 ga o‘rnatilgan sabachka 7 ni xarakatga keltiradi. Sabachka maolum burchakka burilib, tishli g‘ildirak 8 ning tishlariga ko‘ra, uni maolum tomonga davriy ravishda aylantiradi. Agar sabachkaning burilishi o‘zgartirish zarur bo‘lsa, radioal fazada barmoq surib maxkamlanadi
Malta krestli mexanizm (7.4-rasm.,b). Bu mexanizm xam xropovikli mexanizm vazifasini o‘taydi. Yetakchi val bir aylanganda vodilo 2 ga o‘tkazilgan barmoq 3 xalta kresta 4 pazi 5 ga kirib, uni yetaklanuvchi val 6 bilan birga barmoq 3 paza 5 dan chiqquncha buraladi. Shundan keyin vodilo bilan qimirlamaydigan qilib biriktirilgan disk 7 malta-krestining yoysimon o‘yig‘iga kirib, uni qotiradi Yetakchi val xar gal aylanganda ana shu sikl takrorlanaveradi. Disk 7 dagi yoysimon o‘yiq malg‘ta kresteni barmoq 3 burayotgshanda uni bo‘shatish uchun xizmat qiladi.ayni malg‘ta kresti mexanizmni uzatish nisbati quyidagiga teng:

bu yerda z- malg‘ta krestining pazalar soni (odatda z=3-8).
7.5-rasm, a,b,v,g da randaalash, protyajkalash dasgoxlarida foydalaniladigan ilgarilanma-qayta xarakatini ta’minlovchi ayrim mexanizmlar sxemasi keltirilgan.
7.1-jadvalda Mashinasozlik uzellarining bir necha tiplarini invertirlash namunalari ko‘rsatilgan.

Sxemalar			Sxemaning solishtirma tavsifi
I		II
Tortqi yuritmasi			I sxemada richag 1 tortqi (tyaga) vilkasiga o‘rnatilgan o‘q 3 orqali tortqini (tyagani) 2 xarakatga keltiradi. II sxemada o‘q richag vilkasiga o‘rnatilgan. Inversiya natijasi – tortqiga (tyagaga) tushadigon k o‘ndalang kuchlanishlarni bartaraf qilish. II sxema konstruksiyasi b o‘yicha tortqi (tyaga) ilish quloqchasiga ishlov berish (noqulay) murakkab
Turtkich yuritmasi			Sxema I da koromisla 4 kallagi yassi, turtkich 5 likopchasi sferik. Sxema II da – aksincha. Inversiya turtkichga tushadigan k o‘ndalang kuchlanishlarni y o‘qotadi. Koramislo kollagini (boykani) silindrsimon tayyorlash mumkin. Bunda chiziqli tutashish taominlanadi.
Koromislo yuritmasi			I sxemada tortqi (tyaga) sferik uchlik 6 bilan ishlangan, II sxemada koromisla (boykasi) kallagi 7 sferik shaklda. Inversiya - birikmalarning moylanishini yaxshilaydi (yuritma b o‘shli g‘idagi moy tortqi idishida to‘planadi).
Turbinli kurakning maxkamlanishi			Sxema I da kurak (lopatka) 12 o‘zining vilkasimon oyoqchalari yordamida rotorning 13 T-simon xalqali shipiga maxkamlanadi. Sxema II da esa T-simon oyoqlar bilan rotorning xalqali paziga maxkamlanadi. Sxema II o g‘irlikni kamaytiradi, qattiqlikni ortiradi va kurak tayyorlashni osonlashtiradi.
Qo‘yiluvchi vint			Sxema I da qisqa rezbali 14 vint rezbali tana ichida xarakatlanadi. Uning uzunligi vintning yurish uzunligiga teng. Sxema II da vintning to‘la uzunligicha rezba ochilgan; tanaga rezba 15 ochilgan. Bunda tayyorlash jarayoni osonlashadi (teshikda uzun rezba ochish noqulay). Rezbalar diametrini bir xil bo‘lishiga qaramay II sxemada vint pishiqligi ortiqroq.
Shlitsali mufta			Sxema I da uzatgich (perexodnik) 30 tashqi shlitsalarga ega, yuritma disklari esa ichki shlitsalarga ega. Sxema II da uzatkich 31 ichki shlitsalarga ega, disklar esa tashqi shlitsali. Sxema II o‘qlar o‘lchamlari va texnologikli b o‘yicha foydali (ichki shlitsalarga to‘liq chiqish bilan ishlov beriladi. Informatsiya: ichki teshiklarga kesiladigan shlitsalar to‘liq chiqish bilan ishlov beriladi).