7. Atsetilxolinning sintezi hám biologiyalıq roli
Download 0.68 Mb.
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- N -formil-N, -folat NH
|
Биохимия Tásir piridoksal fosfat qatnasıwındaǵı transaminatsiya reakciyasına uqsaydı hám birinshi basqıshda PF dıń Shiff hasası hám aminokislota payda bolıwı menen de ámelge asıriladı. Aminokislotalardıń dekarboksillanishi processinde payda bolǵan isenimler kóbinese biologiyalıq aktiv elementlar bolıp tabıladı. Olar neyrotransmitterlar (serotonin, dopamin, GABA hám basqalar ), gormonlar (norepinefrin, adrenalin ), jergilikli tártipke soluvchi faktorlar (gistamin, karnozin, spermin hám basqalar ) retinde isleydi. 1. Serotoninning sintezi hám biologiyalıq roli Serotonin jol neyrotransmitteri bolıp tabıladı. Búyrek ústi bózi hám oraylıq nerv sistemasında aromatik aminokislotalar dekarboksilaza tásirinde 5-gidroksitriptofan aminokislotasınan payda boladı. Bul ferment keń ayriqsha ózgeshelikke iye hám tirozindan payda bolǵan triptofan hám DOPA ni dekarboksillashga ılayıq. 5-Hidroksitriptofan H4 BP koenzimi menen fenilalanin gidroksilaza tásirinde triptofandan sintezlanadi (bul ferment aromatik aminokislotalar ushın xos bolıp tabıladı, sonıń menen birge, fenilalaninni gidroksillaydi) (tómendegi sxemaǵa qarang). Serotonin organizmdegi metabolizmdagi kúndelik hám máwsimiy ózgerislerdi tártipke soluvchi hám reproduktivlik funktsiyanı tártipke salıwda qatnasatuǵın melatonin gormoniga aylanıwı múmkin. Serotonin keń tásir sheńberine iye biologiyalıq aktiv element bolıp tabıladı. Ol tegis bulshıq etlerdiń qısqarıwın xoshametlentiredi, vazokonstriktiv tásirge iye, qan basımın, dene temperaturasın, dem alıwdı tártipke saladı hám antidepressant tásirge iye. Birpara maǵlıwmatlarǵa kóre, ol allergik reakciyalarda qatnasıwı múmkin, sebebi ol mast kletkalarında az muǵdarda sintezlanadi. 7. Atsetilxolinning sintezi hám biologiyalıq roli Asetilkolin nerv toqımalarında sintez etiledi hám avtonom nerv sistemasınıń eń zárúrli qozǵawtıwshı nörotransmitterlaridan biri bolıp xızmet etedi. Onıń birinshii serin aminokislota bolıp tabıladı:| Jım-jırt Serin dekarboksilaza, PF Etanolamin SAM etanolamin- SAF Metiltransferaza Xolin atsetil-KoA HS-KoA Xolin atsetil transferaza Asetilkolin HTO atsetilxolin esteraz Xolin + asetat 7. y-aminobutirik kislotanıń sintezi hám biologiyalıq roli Nerv kletkalarında glutamatning dekarboksillanishi (a-karboksilik toparınıń ajırasıwı ) g-aminobutirik kislota (GABA) payda bolıwına alıp keledi, ol miydiń joqarı bólimlerinde tiykarǵı inhibitiv neyrotransmitter bolıp xızmet etedi (504-betdagi diagrammaǵa qarang). . COOH ° 2 triptofan NH 2 SN 2 -SN U H 2 O n 4 bp n 2 bp NH hh 2 CH 2 -CH UNSD Dekarboksilaza PF CO 2 NH Serotonin to'rtta. to'rtta. LEKIN CH 2 -CH 2 NH2 _ ■ * 5-gidroksitriptofan NADP* NADPH+H* Melatonin Asetil-KoA sitrat OA / \a "Ketoglutarat. + Ch., men hozir GABA - glutamatga KT \ I /aminotransferazaXCO 2 'dekarboksilaza Suksinat PF PF GABA Amber yarımdegid Dehidrogenaza NAD* Sxema Miyadagi GABA ózgerisler sikli GABA shunt dep atalatuǵın ush konjuge reakciyalardı óz ishine aladı. Birinshisi piridoksalga baylanıslı bolǵan glutamat dekarboksilaza tárepinen katalizlanadi. Bul reakciya tártipke soluvchi bolıp tabıladı hám mıy kletkalarında GABA payda bolıw tezligin belgileydi. Reakciya ónimi GABA. Keyingi 2 reakciyanı GABA katabolizmi reakciyaları dep esaplaw múmkin. GABA-aminotransferaza, sonıń menen birge, piridoksalga baylanıslı bolıp, suksinik semialdegidni payda etedi, keyinirek ol dehidrogenatsiyaga ushraydı hám süksinik kislotaǵa aylanadı. Suksinat sitrat siklida isletiledi. GABA dıń inaktivatsiyasi MAO tásirinde oksidleniw jolı menen de múmkin. Miyadagi GABA quramı basqa neyrotransmitterlarga qaraǵanda on teńdey joqarı. K + ionları ushın postsinaptik membranalardıń ótkezgishligin asıradı, bul nerv impulsini inhibe etiwge alıp keledi; nerv toqımalarınıń dem alıw aktivligin asıradı ; miydiń qan támiynatı jaqsılanadı. Gammalon yamasa aminalon preparatlari kórinisindegi GABA serebrovaskulyar kesellikler (ateroskleroz, gipertoniya), serebrovaskulyar avarıyalar, intellektual hálsizlik, endogen tushkunlik hám mıy zaqım aliwleri, sonıń menen birge mıy yarım korteksining keskin qozǵalıwı menen baylanıslı oraylıq nerv sistemasınıń kesellikleri ushın isletiledi (mısalı, epilepsiya). 9. Basqa CNS dáldalshıları : glitsin, glutamat Erkin aminokislotalar miyada beloklar hám neyropeptidlar, gormonlar, biogen isenimler hám basqalar sıyaqlı biologiyalıq aktiv elementlardıń prekursorlari retinde júdá zárúrli rol oynaydı. Birpara aminokislotalar neyrotransmitter retinde háreket etip, sinaptik uzatıwda qatnasıwı múmkin. Mıy ushın aminokislotalardıń energiya roli de júdá zárúrli bolıp tabıladı. Miyadagi erkin aminokislotalardıń muǵdarı toqımalarda ~ 35 mkmol / g ga etedi, bul qan plazmasi (~ 3, 5 mkmol / l) hám mıy omurilik suyıqlıgınan sezilerli dárejede joqarı. Glutamik kislota, glutamin, aspartik kislota, glitsin, GABA, N -anetilaspartat hám basqalar ústinlik etedi. Aminokislotalar glisin hám glutamat eń zárúrli neyrotransmitterlar bolıp tabıladı. Glutamat miyada júdá kóp muǵdarda (~10 mkmol / g toqımalarda ) ámeldegi hám túrli funktsiyalardı atqaradı : • korteks, hipokampus, striatum hám gipotalamusdagi tiykarǵı qozǵawtıwshı dáldalshılardan biri ; • xotira processlerin tártipke salıwda qatnasadı ; • miyadagi bir qatar kishi hám orta tártipke soluvchi peptidlarning ajıralmaytuǵın bólegi, mısalı, glutation. Bóreklutamat formasında (ciklik forma ) ol bir qatar neyropeptidlar quramına kiredi - luliberin, tiroliberin, neyrotensin, bombesin hám basqalar. • uning energiya roli úlken, sebebi glutamat sitrat siklining strukturalıq bólegi bolǵan a-ketoglutarat jetkezip beretuǵınsı bolıp xızmet etedi; • bilan ammiakni neytrallawda qatnasadı, ol kóp muǵdarda membranalar arqalı glutaminaza fermenti ámeldegi bolǵan neyronlarǵa kiredi. Bul ferment tásirinde taǵı glutamat payda boladı, ol GABA sintezi ushın isletiledi. Biomembranalar glutaminga qaraǵanda glutamat ushın kemrek ótkezgishligin esapqa alsaq, onı glutamatning glial-neyronal tasıwshısı (hám sol sebepli GABA) retinde qaraw múmkin. Glutamaterjik sistemanıń aynıwı oraylıq nerv sistemasınıń bir qatar patologikalıq keselliklerinde júzege keledi: epilepsiya, vestibulyar sistemanıń aynıwı, ishemiya hám basqalar Glutamat jáne onıń analoglari aminokislotalar almasınıwınıń sozılmalı etiwmovchiligi, vegetovaskulyar distoni, epilepsiya ushın dári retinde isletiledi. (GABA dıń birinshii retinde - inhibitor dáldalshı ). Basqa bir neyrotransmitter amino kislotası glisin bolıp tabıladı. Qan plazmasidagi glitsin kontsentratsiyası tómen, sonıń Ushın bul aminokislotalardıń etarli muǵdarı miyaga kiredi. Glitsinning zárúrli bólegi qannan keletuǵın glyukozadan sintezlanadi (sintez reakciyaları joqarıda talqılaw etiledi). arqa mıy, diensefalon hám miydiń birpara bólimlerinde eń zárúrli (GABA den keyin) inhibitiv neyrotransmitter bolıp tabıladı. Qan plazmasi hám sidikte glitsinning joqarı dárejesi ádetde mıy funktsiyasınıń aynıwın kórsetedi. Glitsin degradatsiyasi úsh jol menen júz bolıwı múmkin: • ta'sirida glisinni seringa aylandırıw ; • glitsinni ammiak, uglerod oksidi hám metilen-H 4 -folatga bolıw ; • aminokislotalar oksidaza menen oksidleniw (joqarıdaǵı Iv bólimge qarang). Giperglisinemiya erte jasda rawajlanadı hám epizodikalıq qusıw, motor aktivligin bastırıw, elektroensefalogrammaning aynıwı menen keshedi hám kóbinese ólim menen juwmaqlanadı. Giperglisinemiya nerv kletkalarında glitsinning bólekleniwi ushın ápiwayı jollardıń aynıwı menen baylanıslı bolıwı múmkin. B. AZOT saqlawshı BIRIKMALAR - GISTIDIN HOSULALARI. Aminokislota histidin túrli toqımalarda túrli fermentlerge tásir etedi hám eki qıylı metabolik jolda qatnasadı : • yakuniy ónimge katabolizm; • gistamin sintezi (9 -31-súwret). Bawırda hám terinde histidin gistidaza fermenti tásirinde urokan kislotası payda bolıwı menen minalardan tazalanadı. Gistidin katabolizmining juwmaqlawshı ónimi glutamat, NH3 bolıp tabıladı hám H4 - folat tuwındıları (N-formimino-H4 - folat hám N-formil-H4 - folat). Násillik gistidaza nuqsanı Gistidaza de L NH3 urokaninoik kislota urskaninaz Iyidazolopropion kislotası N -formiminoglutamat H 4 - foliy kislotası ► N -formil-N, -folat NH G ISTIDIN I histidin dekarboksilaza CO2 G metami n SAM -1 gmstamin- 'meth&l transferase Metil plitaları Glutamat N -form MIL-N-folat Suwret9 -31. Túrli toqımalarda histidin almasinuvi sxeması. histidinning toplanıwına hám gistidinemiya rawajlanıwına sebep boladı, bul balalardıń intellektual hám fizikalıq rawajlanıwda keshigiw menen kórinetuǵın boladı. Bawır daǵı urokaninazning násillik nuqsanı urokaninemiyani keltirip shıǵarıwı múmkin, bunda qanda urokanat dárejesi kóteriledi. Bul patologikalıq jaǵdaydıń belgileri kóp tárepten basqa enzimopatiyalarga uqsaydı hám intellektual hám fizikalıq rawajlanıw daǵı keshigiw menen kórinetuǵın boladı. Histidaza hám urokaninaz fermentleri gepatospesifik bolıp tabıladı, sal sebepli alardı anıqlaw klinika de bawır zaqım aliwin kesellikti anıqlawlaw ushın isletiledi. 4. Gistaminning sintezi hám biologiyalıq roli biriktiruvchi toqımanıń mast kletkalarında gistidning dekarboksillanishi nátiyjesinde payda boladı (506 -betdagi A sxemaǵa qarang). 6. Gistamin beloklar menen kompleks payda etedi hám mast kletkalarınıń sekretor granulalarida saqlanadı. Toqımalardıń zaqım aliwi (urılıw, kúyiw, endo- hám ekzogen elementlar tásirinde), immun hám allergik reakciyalar rawajlanıwda qanǵa shiǵarıladı. Gistamin insan denesinde tómendegi funktsiyalardı atqaradı : • me'da shirasining, tupurikning sekretsiyasin xoshametlentiredi (yaǵnıy awqat as sińiriw qılıw gormoni rolin oynaydı ); • kapillyar ótkezgishlikti asıradı, isik payda bolıwına alıp keledi, qan basımın pasaytiradi (lekin intrakranial basımdı asıradı, bas awrıwına sebep boladı ); NH 2 -CH-CH 2 . t tez orada N NH G istidine CO 2 Gistidin dekaroksilaza PF Gistamin A sxeması • o'pkaning tegis bulshıq etlerin azaytadı, bo'g'ilishni keltirip shıǵaradı ; • yallig'lanish reakciyasın qáliplestiriwde qatnasadı - tamırlardıń keńeyiwine, teriniń qızarishi, toqımalardıń ısıp ketiwine alıp keledi; • allergik reakciyaǵa sebep boladı ; • neyrotransmitter wazıypasın atqaradı ; • og'riq dáldalshısı esaplanadı. 6. Karnozin hám anserinning sintezi hám biologiyalıq roli 100-200 mg / 100 g toqıma dárejesine etedi. Karnozin 1900 jılda orıs bioximiyagari v. S. Gulevich, anzerin - azmaz keyin. Karnozin p-jalının hám histidindan karnozinsintetaza tásirinde payda boladı (tómende B sxemasına qarang). SAM qatnasıwında N -metiltransferaza fermenti tásirinde karnozin metilatsiyasi reakciyası júz boladı hám anserin payda boladı. Sintez ushın zárúr bolǵan p-jalının pirimidin nukleotidlarining katabolizmi nátiyjesinde alınadı. Karnozin bulshıq etlerden qan aǵımına ótiwi hám búyrekler hám enterotsitlar tárepinen qabıl etiliwi múmkin. Insan qanında hám búyreklerinde karnozinni p-jalının hám gistidga gidrolizlashi múmkin bolǵan Zn ga baylanıslı karnozinaza fermenti bar. Gistidin dipeptidlarining fiziologikalıq tásirin orıs bioximiyagari S. E. Severin 60 -jıllarda hám ele da kóplegen ilimpazlar tárepinen úyrenilip atır. Karnozin skelet bulshıq etleri qısqarıwınıń amplitudasini asıradı hám bulshıq et kletkalarında ion nasoslarınıń jumısın aktivlestiredi, miyozinning ATPaz aktivligin xoshametlentiredi. Tegis hám júrek bulshıq etlerindegi histidin peptidlarining quramı skeletga qaraǵanda bir neshe teńdey tómen. Olar tez bulshıq etlerdiń bufer kóleminiń 40% ge shekem payda etedi hám kóp muǵdarda laktat toplaw imkaniyatın beredi. Histidin peptidlari joq ekenliginde artıqsha laktat atsidoz hám kontrakturaga alıp keledi. Karnozin hám anserin antioksidant aktivlikke iye, NO ga baylanıslı guanilat siklazasini inhibe etedi hám apoptoz tezligine tásir qılıw arqalı adamlarda qarmaq procesin páseytiwtiradi. Download 0.68 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|