7-bob. Dinamika Qatorlari
D. O‘rganilayotgan davr oxirida o‘zgarishni sustlashuvi xolatidagi rivojlanish
Download 363.83 Kb.
|
7-mavzu lotin
|
D. O‘rganilayotgan davr oxirida o‘zgarishni sustlashuvi xolatidagi rivojlanish. Masalan, 10 yillik dinamika tahlil qilinayotganda 7-10 yillarda zanjirsimon usulda hisoblangan mutloq o‘zgarish darajali qisqarishga boshlasa asosiy tendensiya quyidagi yarimlogarifmik tenglama bilan tasvirlanadi:
Dinamika qatori hadlarini analitik tekislashda matematik tenglamalarni boshqa turlarini ham qo‘llash mumkin. Masalan, bozor iqtisodiyoti sharoitida aholini qondirilgan va qondirilgan talabi bo‘yicha tendensiyani o‘rganishda quyidagi tenglamalardan foydalanish mumkin: Trendlarni o‘rganishda analitik tekshirish metodidan foydalanishni 7.7-jadval ma’lumotlari yordamida ko‘rib chiqamiz. Ushbu qatorda keltirilgan sonlar (kunlik tovar oboroti) hodisani bir me’yorda rivojlanishidan dalolat bermoqda(ishonch hosil qilish uchun zanjirsimon usulda o‘zgarish sur’atlari hisoblanilishi mumkin). SHuning uchun ham, analitik tekislash uchun quyidagi tenglamani qo‘llaymiz: Bu erda: a0, a1 – tenglama parametrlari; t- vaqt belgisi. a1 – parametr regressiya koeffitsienti bo‘lib va rivojlanish yo‘nalishini aniqlaydi. Agar a1>0 dinamika qatorining hadlari bir tekisda o‘sib boradi, agar a1<0 ular kamayib boradi. a0 va a1 parmetrlarni aniqlash uchun quyidagi tenglamalar tizimini ochish kerak: YAnvar oyining birinchi yarmidagi kunlik oborot (mln.so‘m) 7.7-jadval.
7.7-javdal ma’lumotlari asosida analitik tekislashni amalga oshiramiz. Vaqt ko‘rsatkichlari oy kunlari bo‘lganligi sababli, ularni quyidagicha belgilash kerakki, t=0. Bu hisob-kitobni ancha osonlashtiradi. t=0 desak, tenglama : bo‘ladi, bu erdan . Demak, tenglamadagi va parametrlarni aniqlash uchun,: Y; Yt; t2 larni hisoblashimiz kerak 7.8-jadval ma’lumotlari asosida va parmetrlar qiymatini hisoblaymiz. Endi olingan qiymatlarni o‘z o‘rniga qo‘ysak, tenglama quyidagi ko‘rinishga keladi: t ning o‘rniga aniq qiymatlarni qo‘yib, ning ko‘rsatkichlarini hisoblaymiz: Download 363.83 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|