7 m a ‘ r u z a (2 soat)

 
4. Aniqlanishi xarakteri bо’yicha bazalar sinfi 
Bu bazalar sinfi ochiq va yashirin bazalarga farqlanadi (10.11-rasm). 
- Ochiq baza-zagotovkani yoki buyumni real yuza, belgilanuvchi chiziq yoki 
chiziqlar kesishgan nuqtasi kо’rinishidagi bazalarga tushuniladi (10.11-rasm,ochiq baza 
Ι-yassi sirt). 

---

- Yashirin baza-zagotovkaning yoki buyumning xayoliy tasavvurimizdagi yuza, 
о’q, nuqta kо’rinishidagi bazaga tushunamiz (10.11-rasm, yashirin bazalar; ΙΙ va ΙΙΙ- 
hayolan o’tkazilgan simmetrik tekisliklar). 
10.11-rasm. 
Masalan, 10.11-rasmda: I-ochiq о’rnatuv bazani bildiradi; II-yashirin yо’naltirgich 
bazani va III-yashirin tayanch bazani bildiradi. 
 
5. Bazalar birligi tamoyilii 
Zagotovkalarga aniq ishlov berish uchun texnologik bazalarni tayinlashda shunday 
yuzalarni qabul qilish kerakki, qaysilar bir vaqtning о’zida detalning ham konstruktorlik, 
texnologik va ham о’lchov bazasi bо’lib xizmat qilsin va buyumlarni yig’ishda ham baza 
sifatida ishlatilsin, shunda bazalar birligi prinsipiga amal qilgan bо’lamiz, bazalash 
xatoligi ham nolga teng bо’ladi. 
Zagotovkalarni ishlashda texnologik, konstruktorlik va о’lchov bazalarni bir 
yuzadan olish, ishchi chizmada qо’yilgan о’lchamlar bо’yicha konstruktor tomonidan 
kо’zda tutilgan о’lcham uchun dopusk maydonini hammasini ishlatish bilan amalga 
oshiriladi. 
Agarda texnologik baza, konstruktorlik yoki о’lchov baza bilan bir yuzada 
yotmasa, texnolog, ishchi chizmada konstruktorlik yoki о’lchov bazalardan qо’yilgan 
о’lchamlarni, bevosita texnologik bazadan qо’yilgan texnologik о’lchamlarini ishlash 
uchun qulayroq bо’lgan о’lchamlar bilan almashtirishga majbur bо’ladi. Bu holda 
zagotovkani tegishli о’lchamlik zanjirlarining va konstruktorlik bazadan qо’yilgan 
dastlabki о’lchamlarini dopusklar maydonlarining uzayishi sodir bо’ladi, texnologik 
bazani konstruktorlik baza bilan va ishlanuvchi yuzalar bilan bog’lovchi, ya’ni kiritilgan 
oraliq о’lchamlari orasida taqsimlanadi. Natija oxirida, bu zagotovkalarni ishlashda 
ushlanuvchi о’lchamlari dopusklariga bо’lgan talabchanlikni oshirishga, ishlov berish 
jarayonini qimmatlashuviga va uning unumdorligini pasayishiga olib keladi.