7 m a ‘ r u z a (2 soat)

 
va b11 
bо’yicha о’rnatilgan dopusklar ushlanishi kerak. 
Agarda ishlov berishning talab etilgan aniqligini sezilarli ravishda oshirishi 
unumdorlikni juda ham kamayishiga va mahsulot tannarxini oshishiga olib kelsa, unda 
konstruktorlik baza A dan bevosita ariqchani frezalash imkonini beruvchi maxsus 
moslama qо’llash maqsadga muvofiq bо’lishi mumkin. Texnologik tayanch baza A yuza, 
bir vaqtning о’zida konstruktorlik baza ham hisoblanadi, qaysindanki, xech qanday qayta 
hisoblashsiz konstruktorlik о’lcham a=10+0,36 mm о’lcham bevosita ushlanadi. b 
о’lchamning о’zgarishi konstruktorlik о’lchamni olish aniqligiga hech qanday ta’sir 
qilmaydi, shuning uchun bu erda dopuskni kamaytirish uchun keskin talab qо’yish uchun 
zarurat qolmaydi. 
12.13, b-rasmda frezalar komplektida bir vaqtda A yuzasi bilan birga ariqchani 
frezalash sxemasi kо’rsatilgan. Huddi shunday, oldingi hol kabi, ariqcha texnologik baza
A yuzadan ishlov beriladi (bu erda sozlanuvchi o’lcham hisoblanadi), konstruktorlik va 
о’lchov bazalari bilan bir yuzada yotadi. Кonstruktorlik о’lcham a=10+0,36 mm hech 
qanday qayta hisoblashsiz ushlanadi va dopusklarni hech qanday qat’iy kamaytirmasdan, 
konstruktor tomonidan о’rnatilgan dopuskni, bu erda shuningdek o’zgartirish talab 
etilmaydi. A yuzani b о’lchamga ishlov berish uchun B yuza tayanch texnologik baza 
bо’lib hizmat qiladi, qaysiki u ham chizmada о’rnatilgan T
b
=0,62mm dopusk bilan uni 
qat’iy cheklamasdan bajarilishi mumkin. 
10.12 va 10.13 rasmlarda kо’rilgan tо’g’ri burchakli ariqchali (pozli) prizmatik 
zagotovka misoli kо’rsatadiki, ya’ni texnologik jarayonlarni ishlab chiqishda texnolog 
turli kо’rinishdagi texnologik bazalarni qо’llashi mumkin ekan. 
Texnologik jarayonlarning mumkin bо’lgan variantlari о’zining afzalliklariga va 
kamchiliklariga ega. Masalan, zagotovkalarga tayanch texnologik bazalardan ishlov 
berishda, konstruktorlik va о’lchov bazalar bilan bir yuzada yotmagan (10.12-rasm),
о’lchamlarni qat’iy hisoblash va dopusklarni sezilarli qat’iy cheklash zarurati 
tug’iladi, ya’ni unumdorlikni pasayishi va ishlov berishning qimmatlashishiga olib 
keladi. Ammo zagotovkani tayyorlash uchun xususiylashgan moslamalar yoki asboblar 
talab еtilmaydi. Zagotovkalarga konstruktorlik va о’lchov bazalar bilan bir yuzada yotgan 

---

tayanch texnologik bazadan ishlov berishda (10.13,a-rasm), konstruktorlik о’lchamlarni 
qayta hisoblashsiz va konstruktor tomonidan berilgan dopusklarni qat’iy cheklamasdan 
bevosita ushlash imkoni tug’iladi, demak, ishlov berish unumdorligi ham pasaymaydi, 
ammo, maxsus va har doim qulay bо’lmagan moslama yaratilishi talab еtiladi. Agarda 
о’lchamlar konstruktorlik va о’lchov bazalar bilan bir yuzada yotgan sozlanuvchi 
texnologik bazadan ushlansa (10.13,b-rasm), shuningdek dopusklarni qayta hisoblash va 
qat’iy cheklab qо’yishga hojat qolmaydi, biroq, operasiyalarni bajarish uchun tanlangan 
kesuvchi asboblar talab еtiladi. Texnologik jarayonni еng yaxshi variantini tanlash, ishlab 
chiqarishning konkret sharoitini hisobga olgan
10.13 -rasm. Кonstruktorlik baza bilan mos tushuvchi, 
A texnologik bazadan ariqcha frezalash.