7-мавзу. Бозор иқгисодиётининг моҳияти ва белгилари

1. Нима ишлаб чиқариш зарур?
Фойда келтирадиган товарлар ишлаб чиқарилади, зарар келтирадиганлари ишлаб чиқарилмайди.
2. Қандай ишлаб чиқариш зарур?
Янги техника ва технологияга асосланган корхоналарда ишлаб чиқариш зарур.
3. Қанча ишлаб чиқариш зарур?
Иқтисодии ресурслар тақозо қиладиган миқдорда ишлаб чиқарилади.
4. Ким учун ишлаб чиқариш зарур?
Аҳолининг алоҳида табақалари (юқори, ўрта ва кам таъминланганлар) талабини ҳисобга олиб ишлаб чиқариш ташкил қилинади.
5. Иқтисодий тизим рўй берадиган узгаришларга мослаша оладими?
Бунда мавжуд иқтисодий тизим бозор иқтисодиёти муҳитига мослаша олишлик даражаси ҳисобга олинади
КОРХОНА УМУМИЙ
ПУЛ ДАРОМАДИ
(ТАВАР БИРЛИГИ
БАХОСИ СОТИЛА-
ДИГАН ТОВАР МИҚ-
ДОРИ) ИШЛАБ ЧИ-
КАРИШГА
ҚИЛИНГАН БАРЧА
ХАРАЖАТ (РЕСУРС
БИРЛИГИ БАХОСИ
ФОЙДАЛАНАДИГАН
МИҚДОРИ)
ФОЙДА ЁКИ
ЗАРАР
МИҚДОРИ
Фойда олиш ёки зарар кўриш мумкинлиги корхона умумий даромадларини барча харажатлари билан таққослаш орқали аниқланади
Афзалликлари
Ресурсларни самарали тақсимлайди
Эркинликни таъминлайди
Иқтисодий фаолликни рағбатлантиради
Хўжасизлик ва исрофгарчиликка барҳам беради
3. Бозор иқтисодиётининг афзалликлари ва зиддиятлари
Камчиликлари:

• Рақобатнинг кучсизланишига йўл қўяди (корхоналарнинг қўшилиб кетиши, монопол тизимларнинг вужудга келиши, хуфёна келишув, шафқатсиз рақобат ва иқтисодиётга давлат аралашуви кучайиши ҳамда техника тараққиёти натижасида)
• Ижтимоий истеъмол характеридаги товарлар билан таъминлаш лаёқатига эга эмас.
• Даромадлар тенгсизлигининг кучайишига ва ахолининг мулкий табақаланишига олиб келади.
• Товарлар ҳажми ва пул массаси ўртасидаги рўй бериб турадиган номувофиқликларни бартараф эта

олмайди.

• Қайта тикланмайдиган ресурсларни асраш, табиатни ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш, экологик мувозанатни таъминлашга лаёқатли эмас.
• Иш ҳақи билан нархлар даражаси муқобиллигини таъминлай олмайди
• Тезда фойда келтирмайдиган, жамият ва келажак учун муҳим бўлган фундаментал тадқиқотлар олиб бориш имкониятини чеклайди.