7-мавзу. Бозор иқгисодиётининг моҳияти ва белгилари

Бозор ва унинг вазифалари Бозор — бу ишлаб чиқарувчи (сотувчи) билан истеъмолчи (харидор) ни бир-бири билан боғлайдиган, айрибошлаш жараёнига хизмат қиладиган тартиблар, механизмлар ва муассасавий тузилмалардир.

Бозорнинг вазифалари

• • Ишлаб чиқарувчи, ресурс эгалари ва истеъмолчиларни боғлаш асосида товарлар, хизматлар ҳамда иқтисодий ресурсларнинг айрибошланишини таъминлаш.
• • Ишлаб чиқаришнинг узлуксиз такрорланиб туришига ёрдам бериш.
• • Иқтисодий ресурсларни тармоқлар, соҳалар ва корхоналар ўртасида тақсимлаш ҳамда қайта тақсимлаш.
• •Иқтисодиётни тартибга солиб туриш.

Бозорнинг турлари ва таркиби. Бозорнинг туркумланиш мезонлари

I. Айрибошлашга чиқарилган олди-сотди объектининг турига кура

• •Истеъмол товарлари ва хизматлари бозори (озиқ-овқат ва ноозиқ овқат товарлари ҳамда хизматлар бозори).
• Ишлаб чиқариш омиллари бозори (ишлаб чиқариш воситалари, хом ашё ва материаллар ҳамда ишчи кучи бозори).
• Кўчмас мулк бозори (ер ва уй-жой бозори).
• Молия бозори (қарз мажбуриятлари, капитал ва валюта бозори).
• Интеллектуал товарлар ва ноу хау бозори.

II. Рақобатиинг етуклилик даражаси ёки субъектларининг мавқеига кўра

• Соф рақобатли бозор
• Соф монополистик бозор
• Монополистик рақобатли бозор.
• Олигополистик бозор.

III. Ҳудудий қамров даражасига кўра

III. Ҳудудий қамров даражасига кўра

• Махаллий бозорлар.
• Миллий бозорлар.
• Жаҳон бозори.

IV. Савдо битимларини амалга оширилиш тартибига кура

• Чакана савдо бозорлари.
• Улгуржи савдо бозорлари.

V. Мулк шаклларига кўра

• Давлат савдоси.
• Кооператив савдо.
• Деҳқон бозори.

VI. Бозор алоқаларининг қонунийлик даражасига кўра

• • Қонуний амал қиладиган бозор
• Хуфёна амал киладиган бозор.