7-mavzu. Bozor va tavakkalchilik, firma va ularning tashkiliy-iktisodiy asoslari

Qisqacha xulosalar 
Biz bu bobda mikroiqtisodiyotning chegaralarini o’rgandik. Sezgan bo’lsangiz 
kerak biz bu fikrlarni to’liq mazmuunini yoritishdan ko’ra xomaki qilib o’rgandik. 
Buning bir sababi siz bu mavzularni kata kurslarda atroflicha o’rganishingiz mumkin. 
Boshqa sababi bu mavzular haligacha faol izlanishlar doirasida va shu sababli haligacha 
to’liq o’rganilmagan.
Bu mavzularni umumiy suratda ko’rish uchun 2-mavzudagi Iqtisodiyotning 10 ta 
tamoyiliga murojaat qilamiz. Birinchi tamoyil bu bozorlar-iqtisodiy faoliyatni amalga 
oshirishni yaxshi usuli. Boshqa tamoyil bu davlat ba’zida bozorlar ahvolini yaxshilashi 
mumkinligini bildiradi. Iqtisodiyotni o’rganganingiz sababli siz bu tamoyillarni naqadar 
to’g’riligini va u bilan birga bo’lgan ehtiyotkorlikka ham to’liqroq baho berasiz. 
Asimmetrik xabarlar sizni bozor natijalariga ehtiyotkorroq bo’lishingiz lozimligini 
ko’rsatadi. Siyosiy iqtisodiyot ta’limi sizni hukumat qarorlariga ehtiyotkor qilishi lozim. 
Iqtisodiy moyillik esa sizni bozorni ham hukumatni ham o’z ichiga oluvchi insonlar 
qarorlariga tayangan muassasalardan ehtiyot qilishi lozim.
Agar bu yerda barcha mavzular to’plami bo’lsa, hayot chigal bo’lib qoladi. 
Axborotlar ham hukumat ham insonlar ham kamchilikka ega. Albatta, siz buni 
iqtisodiyotni o’rganishingizdan avval bilgansiz lekin iqtisodchilar ularni o’rab turgan 
dunyoni o’zgartirishmoqchi va tushuntirib bermoqchi bo’lsalar bu kamchiliklarni 
aniqlashlari lozim.

Ko’pchilik iqtisodiy jarayonlarda xabarlar asimetrik hisoblanadi. Agar yashirin 
harakatlar yuz berganda prinsipallar qo’l ostidagilari boshlaridan kechirayotgan axloqiy 

---

xavfdan xavotirlanishi mumkin. Agar yashirin harakatlar bo’lsa sotib oluvchida 
sotuvchilar tanlovi muammosi vujudga keladi. Xususiy bozorlar ba’zida asimetrik 
xabarlarni signaling va tekhirish bilan ulashadi.

Garchi hukumat siyosati ba’zida bozor holatini yaxshilay olsada, hukumat o’zi 
ham kamchilikli muassasa bo’lib hisoblanadi. Condorcet paradoksi shuni ko’rsatadiki 
jamiyat uchun afzal hisoblangan ishlab chiqarishni buzadi va Arrov ilojsizlik nazariyasi 
ko’rsatadiki hech qanday saylov tizimi mukammal emas. Ko’p vaziyatlarda demokratik 
muassasalar ko’pchilik saylov guruhining xohishlariga qaramasdan o’rtacha 
sayylovchilar tomonidan istalgan natijalarni ishlab chiqarishadi. Shuningdek Davlat 
siyosatini belgilaydigan shaxslar milliy qiziqishlardan ko’ra o’z qiziqishlaridan 
motivatsiyalangan bo’lishi mumkin.

Psixologiyani va iqtisodiyotni o’rganish odamlarning qaror qabul qilishi odatdagi 
iqtisodiy nazariyada taxmin qilingandan ko’ra ancha murakkabroqligini ochdi. Odamlar 
har doim ham ratsional emas, ular iqtisodiy holatdagi adolatlilikka qayg’urishadi (xatto 
shaxsiy manfaati bo’lsada) va ular har doim izchil emaslar.