7-mavzu Elektr tokining inson organizmiga fiziologik ta’siri

1.1-rasm. F41021-1M rusumli megaommetr 
1.2-jadval
Kuchlanish diapazoni, U volt
100 500 1000
Qarshilik qiymati, M Om
Tokning hisoblangan qiymati, 1 mA
Tokning qiymati, 1 mA
bunda I - tok kuchi, mA, U – kuchlanish, V, R – qarshilik, Om
Ishni bajarish vaqtida har bir operator o‘zi uchun sezilarli minimal tok qiymatini aniqlashi
kerak.
5 - ilova
Elektr uskunalarni sinovdan o‘tkazish meyorlari va muddati
Himoya vositalari Kuchl
anish,
k
V 
vaqt, 
min 
Tok
kuchi,
mA 
Muddati 
Sinov
davri
Davriy
ko‘riklar
Dielektrik
rezina
qo‘lqoplari
2,5
1
2-5
6 oyda
bir marta
Ishlatish oldida
Izolyatsion dastali
asboblar
2
1
-
Bir yilda
bir marta
Ishlatish oldida
Dielektrik
kalishlari
3,5
1
2
Bir yilda
bir marta
6 oyda
bir marta
Rezinali
gilamchalar
3,5
2-3
см/с
2
Ikki yilda bir
marta
Bir yilda
bir marta

---

---

22
.

0
10
1000
220



h
I
10
20000
30000
1000
220




h
I
Izolyatsion
nakladkalar
3,5
1
3,5
Uch yilda
bir marta
Bir yilda
bir marta
Kuchlanish
ko‘rsatkichlari
10
1
1,4-1,7
Bir yilda
bir marta
Ishlatish oldida
Izolyatsion
qisqichlar
2
5
-
Ikki yilda
bir marta
Bir yilda
bir marta

Inson organizmiga elektr tokining fiziologik ta’siri hisoblashga oid 
masalalar yechish 
1-masala. Inson tanasidan o‘tayotgan tok kuchini hisoblash: r0 bilan rayl
hisobga olgan hol uchun.
Berilgan U=220 V; =1000 Om; r0=10 Om; rp=30kOm;
rayl =20 kOm.
1-holat uchun:

Bunday tok inson tanasi uchun xavfli.

2-masala.Inson tanasidan o‘tayotgan tok kuchini hisoblash: r0 bilan rayl
hisobga olgan hol uchun.

=0,0043А=4,3мА.

Bunday tok inson tanasi uchun xavfli.

M a s a l a l a r
1. Elektr jihozining yerga ulash elektrodi diametri d=30 mm li po‘lat quvurdan
tayyorlangan va uzunligi 2,5 m ga teng. Elektrod qumloq tuproqqa ko‘milgan.
Tuproq qarshiligi 200 Om. Elektrodlar sonini aniqlang.
2. Qarshiligi 150 Om ga teng bo‘lgan bo‘z tuproqqa o‘rnatilgan yerga ulash
qurilmasining umumiy qarshiligini aniqlang. Elektrod burchakli po‘latdan
tayyorlangan.
3. Ishchi elektr jihozini ajratishda qo‘shib-ajratkichdagi ochiq elektr simiga
tegib ketdi. Elektr tarmog‘idagi kuchlanish 380V. Tarmoq neytrali yerga ulangan
va uning qarshiligi 15 Om ga teng. Ishchining nam xonadagi qarshiligi 2000 Om,
oyoq kiyimi qarshiligi 300 Om, xona poli qarshiligi 100 Om. Tegib ketish
kuchlanishini aniqlang.
0
r
R
U
I
h
h


0
r
r
r
R
U
I
об
п
h
h




A

---

---

4. Elektr qurilmasiga keluvchi elektr simining izolyatsiyasi yoyilgan va

korpusga tegib qolgan. Elektr tarmog‘ining kuchlanishi 380V. Tarmoq neytrali
yerga ulangan, qarshiligi 15 Om. Elektr qurilmasining yerga ulash qarshiligi 3,5
Om. Ishchining qarshiligi 2000 Om. Agar bunday holatda ishchi elektr jihoziga
tegib ketsa, qanday turdagi jarohat olishi mumkin?
5. Tuproq qarshiligi 400 Om bo‘lgan holat uchun yerga ulash qurilmasi
ko‘rsatkichlarini hisoblang. Elektr jihozi dvigatelining quvvati 30 kW. Elektrod
materiali po‘lat polosa, uzunligi 2 m.
6. Elektr dvigatelining quvvati 50 kW li elektr agregati yerga ulangan va yerga
ulash qarshiligi 3 Om ga teng. Elektrod sifatida diametri 50 mm, uzunligi 2 m li
po‘lat quvur olingan. Ho‘l qumloq tuproq uchun elektrodlar sonini aniqlang.
Tuproq qarshiligi 250 Om.
7. Elektr jihozini yerga ulash bo‘z tuproqda bajarilgan. Tuproq qarshiligi 150
Om. Yerga ulashning tuzatish koeffitsiyenti k=1,45. Yerga ulash qurilmasi
ko‘rsatkichlarini hisoblang.
8. Yerga ulash qurilmasi qarshiligi 400 Om ga teng, tuproqda o‘rnatilgan,
tuproq qarshiligining to‘g‘rilash koeffitsiyenti k=1,3. Yerga ulash qurilmasining
vertikal elektrodlari qarshiligini aniqlang.
9. Yerga ulash vertikal elektrodlarining qarshiligi 350 Om. Elektrodlar
orasidagi masofa 2 m. Yerga ulash qurilmasidagi elektrodlarni birlashtiruvchi
o‘tkazgich qarshiligi va uzunligini aniqlang.
10. Yerga ulash qurilmasi elektrodlari po‘lat armaturadan tayyorlangan.
Elektrodlar uzunligi 3 m, diametri 20 mm. Qarshiligi 400 Om ga teng tuproq uchun
yerga ulash qurilmasini hisoblang.
Nazorat savollari 

1. Elektr jihozlari nima maqsadda yerga ulanadi yoki nollashtiriladi?

2. Yerga ulash va nollashtirishning farqi nima?
3. Sun’iy yoki tabiiy yerga ulash elektrodlarini nima bilan farqlash mumkin?
4. Elektrodlar qanday materiallardan tayyorlanishi mumkin? Ularni
birlashtiruvchi o‘tkazgichlarchi?
5. Yerga ulash sistemasining qarshiligi qanchagacha bo‘lishi kerak?
6. Elektrodlarning qarshiligi qanday asboblar bilan aniqlanadi?
7. Elektr jihozlarini yerga ulash qurilmasining holati va qarshiligi qancha
muddat oralig‘ida tekshirilib turilishi kerak?
8. Qanday kuchlanishdagi elektr jihozlari yoki uskunalarni yerga ulamaslik
mumkin?
9. Inson organizmining elektr tokiga qarshiligi qancha va uning miqdori
nimalarga bog‘liq?
10. Yerga ulash qurilmasining to‘la qarshiligi qanday aniqlanadi?

http://fayllar.org