7-mavzu. Talab va taklif nazariyasi. Bozor muvozanati

7.6-chizma. Daromado‘zgarishining byudjet chizig‘iga ta'siri

O‘z navbatida narxning o‘zgarishi ham byudjet chizig‘idagi turli o‘zgarishlami keltirib chiqaradi (7.7-rasm).

A tovar


7.7-chizma. Narx o'zgarishitting byudjet chizig'iga ta'siri

Jumladan:

1. 
   V tovar narxining pasayishi byudjet chizig‘i burchagining o‘zgargan holda yangi chiziq hosil bo‘lishiga olib keladi (M chiziq);
   
2. 
   B tovar narxining oshishi byudjet chizig‘i burchagining o‘zgargan holda yangi chiziq hosil bo‘lishiga olib keladi (N chiziq);
   
3. 
   A va V tovarlar narxi ilgarigi nisbat saqlangan holda oshsa, u holda eski chiziqqa parallel bo‘lgan yangi chiziq hosil bo‘ladi (L chiziq).
   

Iqtisodiyot nazariyasida iste’molchi tanlovini o‘rganishda maz- kur tanlov oqilona ravishda amalga oshiriladi va quyidagi shartlar ta’minlanadi deb faraz qilinadi:

1. 
   mavjud va cheklangan byudj etdan to ‘ liq foydalanil adi;
   
2. 
   ehtiyojlar maksimal darajada qondiriladi.
   

Optimal tanlov ham quyidagi shartlami keltirib chiqaradi:
birinchidan, tanlov nuqtasining byudjet chizig‘ida yotishi.
Iste’molchi amalda barcha daromadini iste’molga sarflamay, ma’lum qismini kelgusidagi iste’molga qoldirsada, nazariy jihatdan biz uning barchasi sarflanadi, deb faraz qilamiz. Agar nuqta byudjet chizig‘idan chapda yotsa - uning to‘liq sarflanmaganligini, o‘ngda yotsa - im- koniyat darajasidan chetda ekanligini tushunamiz;
ikkinchidan, tanlangan iste’mol tovarlari to‘plami eng ma’qul ko‘rilgan kombinatsiyada bo‘lishi lozim (7.8-rasm). Bunda uchta befarqlik egri chizig‘i ifodalangan bo‘lib, ular iste’molchiga turli darajadagi qoniqish beradi: I₃ - eng yuqori darajadagi qoniqish; I₂- o‘rtacha qoniqish; Ij - eng kam qoniqish. Har bir egri chiziqda iste’molchi tanlovini ifodalovchi bittadan nuqta joylashgan: I, da - C; I₂ da - D; I₃ da - F nuqtalar. Iste’molchining C nuqtani tanlashi oqilona emas, chunki D nuqta unga nisbatan ko‘proq ehtiyojni qondi- radi; F nuqta eng ko‘p ehtiyojni qondirishi mumkin, biroq u byudjet imkoniyatidan tashqarida hisoblanadi.