7 Tish kasalliklarida. Xasanova G

II. BOB. STOMATOLOGIK KASALLIKLAR VA ULARDA 

QO`LLANILADIGAN DORIVOR O`SIMLIKLAR 

 

2.1. Stomatologik kasalliklar, turlari va ta`rifi 

Stomatologik  kasalliklar  keng  tarqalgan  xastaliklar  qatoriga  kiradi. 

Quyida bu xastaliklar turlari haqida qisqacha ma`lumotlar beriladi. 

Karies.  «Millionlar  kasalligi»  nomi  bilan  yuritiladigan  kasallik 

bo`lib,  karies  jahon  aholisining  qariyb  90  foizida  uchraydi.  Karies  lotin 

tilida  chirish,  irish  yoki  suyak  chiqishi  ma`nosini  anglatadi.  Bunda 

tishning  qattiq  to`qimasi  yemirilib,  kovak  hosil  bo`ladi.  Xastalik  hiyla 

uzoq  vaqt  davom  etadigan  surunkali  kasallik  hisoblanadi.  U  ba`zi 

kishilarda tez kechib, tez orada tishini yemirib tashlaydi. 

Karies  kasalligining  kelib  chiqishiga  juda  ko`pgina  omillar  sabab 

bo`lishi mumkin.  

Olimlarning  bir  guruhi  karbonsuv  (uglevod)  li  ovqatlar,  ularning 

qoldiqlari, so`lak tarkibidagi fermentlar va og`iz bo`shlig`idagi mikroblar 

ta`sirida  tish  emalini  eritadigan  kislota  hosil  qilish  qobiliyatiga  ega  deb 

hisoblaydilar.  Bu  olimlar  nazarida  birinchi  bosqich.  Ikkinchi  bosqichda 

tish  emalining  ochilib  qolgan  himoya  qobig`ida  endi  zo`r  berib  ta`sir 

qiladigan mikroblarning kislota hosil qiluvchi roli ortadi. 

Yana  bir  nazariyaga  qaraganda,  kariesning  paydo  bo`lishi 

organizmda  kechadigan  umumiy  jarayonlarga  bog`liq  bo`ladi,  jumladan, 

hujayra  tuzilishi  va  hujayralararo  aloqalar  darajasidagi  moddalar 

almashinuvidagi  buzilishlar,  neyrogumoral  uyg`unlik  buzilishi,  organizm 

oziqlanishi,  unga  organik  (oqsil)  va  anorganik  (mikroelementlar) 

moddalarning  yetarli  darajada  tushmasligi,  immunologik  reaksiyalarning 

buzilishi  va  hokazo.  Mazkur  nazariyaga  muvofiq,  tishlar  emali  -  tirik 

to`qima,  shuning  uchun  karies  paydo  bo`lishi  kishi  organizmining 

holatiga uzviy aloqador hisoblanadi. 

---

24 

 

Kariesning  kelib  chiqishiga  yana  bir  sabab  -  organizmga  va  tish 

to`qimasiga  uzoq  muddat  davomida  ta`sir  qilib  turadigan  ko`pgina 

omillarning majmuidir. 

Pulpit.  Bu  xastalik  kariesdan  kelib  chiqadigan  asorat  hisoblanadi. 

Pulpitda  tishning  nerv  va  qon  tomirlari  zararlanib,  yallig`lanish  sababli 

qattiq  og`riq  xuruj  qiladi.  Buni  o`tkir  pulpit  deyiladi.  Og`riq  to`satdan 

bo`lib,  tez  to`xtaydi.  Uning  tabiati  va  kuchliligi  turlicha  bo`ladi.  Og`riq 

butun jag`ga tarqaladi, chakkaga, quloqqa beriladi va hokazo. 

Pulpit  hosil  bo`lishiga  mikroblarning  dentin  ariqchalari  orqali 

pulpaga tushishi sabab bo`ladi. Ular pulpa to`qimasini to`xtovsiz ravishda 

zaharlab  va  ta`sirlab  turadi.  Paydo  bo`lgan  og`riqni  qoldirish  uchun 

odamlar  ko`pincha  o`z  bilgilaricha  turli  usullarni  qo`llaydilar.  Jumladan, 

og`izlarini aroq, odekolon bilan chayadilar, bunda shilliq pardalar kuyadi. 

Bunday davolar vaqtinchalik og`riq qoldiradi.