70-yillar adabiyotining xususiyatlari

Mustaqillik davrida nasrning o'rni.
Mustaqillik yillarida zamon ruhiga doir muammolarni ifodalashda O.Yoqubov, O'.Hoshimov,P.Qodirov, I.Rahim, S.Azimov, N.Jo'rayev, A.Ibrohimov,N.Karimov, I .G' a furov, A.Meliboyev, G' .Salom, S.Umirov , M.Abdul layev, N.Qobul
va b o s h q a mua l l i f la r publ i t s i s t ika ja n r i imk o n iy a t l a r id a n
unumli foydalandilar . Nat i jada, o' zbek publitsistikasi qishloq ahli, xususan, qishloq xotin-qizlari hayot ini tubdan yaxshilash, uni hozirgi kun talablari darajasiga ko'tarish, o'lkamizni yanada obod qilish, mustaqillikni mustahkamlash va uni ko'z
q o r a c h i g ' i d a y s a q l a s h , t a b i a t n i sevish, a s r a s h , u n in g boyliklaridan tejab-tergab foydalanish haqidagi hayotiy asarlar bilan boyidi. Bu davrda publ itsistika janrida o' zbek tili va unga davlat tili m a q om i be r i lg an i , buning olamshumul ahamiyati, mustaqillik va ozodlik masalalari, xalqimizning faxrlansa arzigulik tarixi, milliy ur f-odatlari va milliy qadriyatlari haqida qator yaxshi a s a r la r yozildi . Odil Yo q u b o v n in g ≪Na v ro 'z arafasidagi o'ylar≫, ≪Muruvvatni unutmaylik≫, ≪Qishloqdagi fojia≫, ≪Namangan tomonla rda≫, ≪Qachon odam bo'lamiz≫, ≪Til daryo, daryoni asrayl ik≫ kabi publ i ts is t ik maqolalari mavzuning dolzarbligi, dal i l larning ishonchl il igi , ifodaning
salmog' i va muall if mahorat ining balandligi bilan o'quvchilarga manzur bo' ldi . Naim Karimovning ≪Surgun≫ nomli publitsistik maqolalar turkumi materialning yangiligi, mavzuning teran aks ettirilganligi bilan e'tiborni tortadi. O'zbekiston qahramoni,yozuvchi Said Ahmad ≪Sarob≫,≪Azroil o'tgan yo'llarda≫, ≪Qorako'z
Majnun≫ kabi hikoyalarida davr fojiasi, voqealarning yorqin manzaralarini t a ’sirli va qiziqarli qilib ko'rsatib berdi. Mustaqillik davrida hikoya janrida O'zbekiston xalq
yozuvchisi Shukur Xolmirzayev katta yutuqqa erishdi. Uning ≪Haykal≫, ≪ Jonginam≫, ≪Xo r a zm≫ , ≪Hukuma t≫, ≪Yig' i≫, ≪O' zbeklar≫, ≪Navro'z. Navro' z≫ kabi asarlari hikoya janriningyetuk n amuna l a r i bo' l ib. ularda hayot haqiqat i ixcham va go' z al shaklda jozibal i qil ib i fodalangan. Jonli xa rakte r lar yarat ilib, hikoya g'oyasi asa rning umumiy ruhiga mohi rona singdirib yuborilgan. Bu davrda hikoyachi l ikda anchagina hajviy asa r la r ham yozildi. Said Ahmadning ≪Xandon pista≫. O' . Hoshimovning ≪T o 'y l a r mu b o r a k ≫ . ≪Shuml ik≫ to 'p l aml a r i , shuningdek. N. Aminov, S. Siyoyev. A. Obidjonning yangi hajviy hikoyalari bunga misol bo' la oladi. Romanlatnin g mavzu doirasi kengaygani , haqqoniyl ik chuqur la sha borganini alohida qayd etish lozim. Bu davrda xalqning uzoq va yaqin o'tmishi haqida ≪Movarounnahr≫, ≪Turon malikasi≫ (Mirmuhsin) . ≪Ona lochin vidosi≫ (P. Qodirov), ≪Ibn Sino≫. ≪Beruniy≫ (Ma q s u d Qor iyev) . ≪Ami r T emu r≫ (Bo ' r ib o y Ahmedov) . ≪Ot amdan qolg an dalalar≫, ≪Bu dunyoda o' l ib bo'lmaydi≫ (Tog' ay Murod). ≪Sarbador lar≫. ≪Ulug' saltanat≫ (M.Al i ) . ≪Bo b u r iy n oma ≫ (Xayr iddin Sulton).≪ lmom al-Buxoriy≫(D. Fayziy). ≪ Turkistonlik avliyo≫ .≪Yassaviyning
so'nggi sa far i≫ (S. Siyoyev). ≪Ma hmu d Ta ro b iy ≫ . ≪ F a n o dashtidagi qush≫ (Asad Dilmurod) , ≪Navqi ron bek≫ (Tohi r Jo'lmatov) , ≪Mehribonim, qaydasan≫ (Xayr iddin Begmat ) kabi romanlar yaratildi. Bu asarlarning ko'pchiligi tarixiy-biografik material asosida yozilgan. Shu sababli ularda tarixiy-biografik
janr xususiyat l ar i ochiq ko' r inadi . Zero, bu asar larda Amir Temur, Bobur, Ibn Sino, Beruniy. Mashrab, lmom al-Buxoriy, Xo ' j a Ahror i Vali singari ma sh h u r tarixiy shaxslar obrazi markaziy o' rinda turadi va ular realistik bo'yoqla rd a yangicha talqin etiladi. Tog'ay Murodning ≪Otamdan qolgan dalalar≫ (1993) romanida , ayniqsa, ochiq ko'rinadi. Romanda xalqimizning so'nggi 130-yillik tarixi uch avlod vakillari bo’lmish kishilar hayoti misolida aks ettirilib, sho'rolarning mustamlakachilik siyosati ayovsiz fosh etilgan. Bu ijt imoiy-siyosiy romanda hayot haqiqati to'g ' r i va t a ’sirli k o ‘rsatilgan. (Dehqonqul, Jamoliddin Ketmon – I avlod; Aqrab qo’rboshi – II avlod). S h u k u r Xo lmi r z a y e v n in g ≪Ol a b o ' j i≫ (1995) romanida hayotda tomir yoygan adolatsizlik, nopoklik, ma’naviy buzuqlik mohirona tasvirlangan. Asar voqealari Surxondaryo viloyati Olatog' tumanida. 80-yi llarda. asosan o 'n -o 'n besh kun d a v omi d a b o ' l ib o ' t a d i . S h u n d ay bo'lsa-da, roman xalqimizning so'nggi qariyb bir asrlik tarixiga doir xarakterli voqea va soxtaliklar haqida aniq tasavvur beradi. Uchqun Nazarov esa ≪Chayon yili≫ romanida masalaga boshqacharoq yondashadi. Adib xalqning bu davrdagi jonkuvarligini , fidoyiligini ko'rsatish bilan birga, front ortidagi noxushliklarni ham ro'yi-rost aks ettiradi.Bu jihatdan romandagi Murodxo'ja obrazi va uning kirdikorlari tasviri xarakter lidi r. Yozuvchi romanda Ovnisa, Qayumjon, M a ’sud kabi sof vijdonl i kishilar obra zlar i ni tasvirlash bilan birga, Murodxo' j a, Hoshimjon singari пороk shaxslarning qiyofalarini ham chizib bergan. Shu orqali urush davr idagi mamlakat hayoti qanday bo'lsa. shundayligicha k o ' r s a tg a n . ≪Ch a y o n yili≫
romanidagi yangilik ham, avvalo. ana shu haqqoniylik bilan bevosi ta bog' liq. Mustaqillik davrida o'zbek nasri sotsrealizm tazyiqidan xalos bo' l i b , hayotni yangicha badiiy aks ettirish yo'l iga chiqib oldi va bu sohada muayyan yutuqlarga erishdi. Yozuvchil arimiz uzoq va yaqin o' tmi sh voqeligini yangicha tasvir etish bilan birga, bevosita mustaqillik davri haqida ham turli janrlarda xilma-xil asarlar yoza boshladilar.

50.