8 – Amaliy ish Geologik xaritalar va ularning turlari. Geologik kesma va stratigrafik ustun tuzish usullari. Tog’ kompasi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

14.1-rasm 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

8.3. – amaliy ish. Stratigrafik ustun tuzish usullarni o‘rganish. 

Ishning  maqsadi:  Talabalarga  burg’  quduqlari  ma’lumotlariga  asoslanib  joyning 

stratigrafik 

tuzishni o’rganish. 

Stratigrafiya  lotincha  stratium  ya’ni  qatlam  degan  so’zdan  olingan.  Stratigrafiya  tog’ 

jinslarining  ketma-ket  paydo  bo’lib,  navbatma-navbat  tariqasida  joylashib  ularning  o’zaro 

aloqadorligini o’rganadi va shu qatlamlarning nisbiy yoshini aniqlashga imkon beradi. 

Geoxronologiyada geologik vaqtning uzoq oraliq vaqti - 2 ta eon mavjud. 

1.Kriptozoy  eoni: Katarxey, Arxey va Protyerozoy eralarini o’z ichiga oladi; 

2.Fanyerazoy  eoni:  Paleozoy,  Mezozoy  va  Kaynazoy  eralaridan  tashkil  topgan.  Stratigrafiya 

ustuni  -  o'rta,  yirik  ya  mukammal  geologiya  xaritalaridan  bir  necha  yo'nalish  bo'yicha  tuzilgan 

kesmalari aniqlangach, qatlamlarning haqiqiy qalinligi grafik usulda tasvirlanadi. 

Stratigrafik  ustuni  tik  va  to'g'ri  burchakli  shaklda  tuzilib,  uning  chap  tomonidan  o'ngga 

qarab  yotqiziqlaming  geologik  vaqtlari  -  guruh,  sistema,  bo'lim,  yarns,  indeks,  tog

1

  jinslarining 

shartli  belgilari,  qalinligi,  tog'  jinslarining  ta'rifi  va  organizmlar  qoldiqlari,  fizik  xossalari 

ko'rsatiladi (9-rasm). Shundan keyin ustunda  yotish  munosabatlariga qarab eng qari tog’ jinslar 

ostida  va  yoshlari  esa  ustida  ketma-  ket  joylashtirilib,  har  bir  bo'linmalaming  yoshlariga  qarab 

rangli va shtrixli belgilar bilan tasvirlanadi. 

Stratigrafik  ustuni  masshtabi  xaritaning  tik  ramkasidan  oshmasligi  kerak.  Odatda 

ustunning  umumiy  tik  uzunligi  40-50  sm  qilib  olinadi.  Stratigrafiya  ustunida  mos  yotgan 

bo'linmalar to'g'ri chiziq, nomos yotgan bo'linmalar to'lqinsimon qilib belgilanadi. 

Stratigrafik  bo’linmalarining  bir-biriga  munosabati  tushunarsiz  bo'lsa,  ular  ustunda  ikki 

parallel chiziq bilan chegaralanib, 4 mm oraliq qoldiriladi va ichiga so'roq belgisi qo'yiladi. Agar 

bo'linmalaming qalinligi juda kichik bo'lgan holda, ular ustunda masshtabsiz tasvirlanadi. 

Xarita ramkasidan tashqarida berilgan  yozuv, grafika  va sxemalar  yordamchi elementlar 

hisoblanadi.   

Yirik  va  mukammal  xarita  varag'ining  chap  tomoniga  stratigrafik  ustuni,  o'ng  tomoniga 

shartli belgilar, tagiga esa xarita masshtabida geologik kesimi joylashtiriladi.