8- laboratoriya ishi tasmali uzatmalarning ish rejimlarini o‘rganish. Uzatmaning foydali ish koeffitsentini va tasmaning to’la sirpanishini aniqlash

8- LABORATORIYA ISHI
TASMALI UZATMALARNING ISH REJIMLARINI O‘RGANISH. UZATMANING FOYDALI ISH KOEFFITSENTINI VA TASMANING TO’LA SIRPANISHINI ANIQLASH


8.1. Ishdan maqsad:

Turli kesimli tasmali uzatmalarning ish rejimlarini o‘rganish va tortish grafiklarini qurish orqali ularning yuklanish qobiliyati, sirpanish koeffitsiyenti, foydali ish koeffitsiyenti (FIK) hamda tasmaning to‘la sirpanishini aniqlashni o‘rganish.

8.2. Qisqacha nazariy ma’lumotlar

Yetaklovchi (1) va yetaklanuvchi (3) shkivlar hamda ularga taranglik bilan kiydirilgan tasma (2) dan tashkil topgan uzatma tasmali uzatma deyiladi (10.1- rasm). Yuklanish yetaklovchi shkivdan yetaklanuvchi shkivga tasma orqali, tasma bilan shkiv o‘rtasida hosil bo‘ladigan ishqalanish kuchi hisobiga uzatiladi.

8.1-rasm. Tasmali uzatmaning geometrik o‘lchamlari

Tasmaning tarangligi, qamrov burchagi α₁, α₂ hamda ishqalanish koeffitsiyenti qancha katta bo‘lsa, tasmali uzatmaga shuncha katta yuklama qo‘ysa bo‘ladi. Odatda, taranglik tasmaning elastik deformatsiyasi hisobiga hosil qilinadi. Biroq vaqt o‘tishi bilan tasma cho‘zilib qolganligidan uning tarangligi kamayadi. Bunday hollarda talab qilingan taranglikka erishish uchun uzatmalar maxsus qurilmalar bilan ta’minlanadi.

Tasma ko‘ndalang kesimining shakliga qarab quyidagi turlarga bo‘linadi (10.2-rasm).

8.2– rasm. Tasma turlari:

a-yassi tasmali, b-ponasimon tasmali, d-ko‘pponali tasmali, e-doiraviy tasmali, f-tishli tasmali

Afzalliklari:

• 
  harakatni nisbatan uzoq (15 m gacha va undan ko‘p) masofalarga uzatish;
  
• 
  tasma elastik bo‘lgani uchun ravon va shovqinsiz hamda katta tezlikda ishlash imkoniyati;
  
• 
  tasmaning elastikligi sababli yuklanishning keskin o‘zgarishlariga ta’sirsizligi;
  
• 
  o‘rta yuklanish holatlarida tasmaning shkivdagi sirpanishi sababli mexanizmlarni buzilishdan saqlashi;
  
• 
  tuzilishi oddiy, ishlatilishi oson, moylashni talab etmasligi;
  
• 
  tannarxining nisbatan arzonligi.