8-Laboratoriya ishi: Oziq-ovqat tarkibidagi kaltsiy va magniy miqdorini aniqlash Ishning maqsadi

---

8-Laboratoriya ishi: Oziq-ovqat tarkibidagi kaltsiy va magniy miqdorini 
aniqlash 
Ishning maqsadi: Oziq-ovqat mahsulotlari tarkibidagi kaltsiy va magniy 
massaviy ulushlarini aniqlashni kompleksometrik usulini o’rganish. 
Kerakli reaktivlar, idish va asboblar: Erioxrom qora T ning quruq indikatorli 
aralashmasi; mureksidni quruq indikatorli aralashmasi; qizil metilen eritmasi; 
0,005 n trilon B eritmasi; ammiak-ammoniyli bufer aralashmasi (рН 9,3); 2 n, 10 
% li NaOH eritmasi; 2 % li natriy sulfat (Na
2
SO
4
) eritmasi; 25 % li HCl, analitik 
tarozi; mufel pechi; elektorplitka; suv hammomi; pipetkalar; byuretkalar; o’lchov 
tsilindrlari; voronkalar; titrlash uchun konussimon kolbalar. 
Kaltsiy – qiyin hazm bo’ladigan element bo’lib, uning birikmalari oziq-ovqat 
bilan organizmga tushganda erimaydi. Ingichka ichakdagi ishqoriy muhit qiyin 
hazm bo’ladigan birikmalar hosil bo’lishini ta‘minlaydi, faqatgina o’t qopi 
kislotasi kaltsiy so’rilishiga yordam beradi. 
To’qimalarning kaltsiyni assimilyatsiyalashi faqatgina mahsulotlardagi 
miqdoriga emas, balki ularni yog’lar, magniy, fosfor va oqsillar bilan nisbatiga 
ham bog’liqdir. 
Oziq-ovqat mahsulotlaridagi kaltsiy va fosforning eng yaxshi nisbati 
quyidagicha: 1:1, 2....1,5, kaltsiy va magniyniki: 1:0, 25...0,3. 
Fosforni oshib ketishi suyaklardagi kaltsiyni yuvilib ketishiga, buyrakka yuk 
tushishini oshishiga, temirni o’zlashtirilishini kamayishiga olib keladi. Magniyni 
oshib ketishi kaltsiyni so’rilishiga ta‘sir etadi. Bunday nisbatga rioya qilish 
qiyinligi shundaki, ko’pchilik oziq-ovqat mahsulotlarida kaltsiyga nisbatan fosfor 
ko’pdir. 
Kaltsiyga nisbatan: fosfor go’shtda – 1:20; tuxumda – 1:4; kartoshkada – 1:5; 
non va non mahsulotlarida 1:5 bo’ladi. Fosfor va kaltsiyni bir-biriga nisbati 
tengligi sabzavot va poliz mahsulotlarida bo’ladi. O’simlik mahsulotlaridagi fitin 
va shavel kislotasi kaltsiyni so’rilishiga salbiy ta‘sir etadi. 
Kaltsiyni oshib ketishi buyrak, aorta va boshqa organizmlarning kaltsinoziga 
olib keladi. 
Fosforning oshib ketishi organizmda tuz almashinishi buzilishiga sababchi 
bo’ladi, ichaklarda kaltsiy so’rilishi tormozlanadi. Fosfo-kaltsiy almashinishi 
ko’pgina kasalliklarga olib keladi: raxit, osteoporoz va boshqalar. 
Oziq-ovqat mahsulotlaridagi kaltsiy va magniy massaviy ulushlarini aniqlashni 
kompleksometrik usuli ishqoriy muhitda trilon B bilan kompleks hosil qilishi 
xususiyatiga asoslangan. Ekvivalent nuqtani metallxrom indikator (mureksid, 
xromogen) bilan topiladi. Bu usul namunani ishqoriy muhitda trilon B eritmasi 
bilan titrlab mineralizatsiya qilishga asoslangan.