8 ma’ruza mavzu : Gidrodinamikaning asosiy masalasi va uslubi. Gidradinamik o‘xshashliklar va modellashtirish

8 - MA’RUZA
MAVZU :Gidrodinamikaning asosiy masalasi va uslubi. Gidradinamik o‘xshashliklar va modellashtirish

Reja.

1. 
   Gidrodinamikaning asosiy masalasi.
   
2. 
   Suyuqliklarning barkaror va bekaror xarakati.
   
3. 
   Suyuqliklarning oqim chizigi.
   
4. 
   Suyuqliklarning oqim trubkasi.
   
5. 
   Elementar oqimcha uchun suyuqlik sarfi
   
6. 
   Xarakat kesimi
   
7. 
   Mexanik va matematik modellashtirish.
   
8. 
   2. Gidrodinamik o‘xshashlik kriteriyasi.
   
9. 
   3. Suyuqliklarning xarakat tartibi.
   
10. 
    4. Reynolpds soni va kritik tezlik.
    

Gidrodinamikaning asosiy masalasi
Suyuqlik xarakat kilayotgan fazoning xar bir nuqtaisida shu nuqtaiga tegishli tezlik va bosim mavjud bulib, ular uz kiymatiga ega buladi, ya’ni tezlik va bosim koordinatlar x, y, z ga boglik. Tabiatdagi kuzatishlar shuni kursatadiki, nuqtaidagi suyuq zarrachaga ta’sir kilayotgan bosim va tezlik vakt utishi bilan uzgaradi. Suyuqlik xarakat kilayotgan fazoning xar bir nuqtaisida xayolan tezlik va bosim vektorlarini kurib chiksak, kurilayotgan xarakatga mos keluvchi tezlik va bosim tuplamlarini kuz oldimizga keltiramiz. Ana shu usul bilan tuzilgan tezlik tuplami tezlik maydoni deyiladi. Xuddi shuningdek, bosim vektorlaridan iborat tuplam bosim maydoni deb ataladi. Tezlik va bosim maydonlari vakt utishi bilan uzgarib boradt. Gidrostatikadagi kabi gidrodinamikada xam gidrodinamik bosimni p bilan belgilaymiz va uni sodda kilib bosim deb aytamiz. Tezlikni esa u bilan belgilaymiz.
U xolda tezlikning koordinata uklaridagi proeksiyalari , , buladi.
YUkorida aytilganga asosan suyuqlik parametrlari funksiya kurinishida yoziladi:

Tezlik proeksiyalari xam funsiyalardir.

Bu keltirilgan funksiyalarni aniklash va ular o’rtasidagi uzaro boglanishni topish gidrodinamikaning asosiy masalasi xisoblanadi. Gidrodinamika masalalarini xal kilish nazariy tekshirishlar va tajribalar utkazish, sungra olingan natijalarni uzaro takkoslash usuli bilan olib boriladi.
Nazariy tekshirishlar xarakatini ifodalovchi defferensial tenglamalar tuzish va ularni echish yoki uxshashlik nazariyasi asosida asosiy parametrlar orasidagi munosabatlarni topishga olib keladi. Tajribalar esa turli ulchov asboblari yordamida xarakat parametrlarini topishga yordam beradi.