8-ma’ruza: spetsifikatsiyani rasmiylashtirish. Ijro detallari (ispolnenie) va uning chizmalarini rasmiylashtirish

8-MA’RUZA: SPETSIFIKATSIYANI RASMIYLASHTIRISH. IJRO DETALLARI (ISPOLNENIE) VA UNING CHIZMALARINI RASMIYLASHTIRISH.

8.1. Spetsifikatsiyani rasmiylashtirish.

• 
  «Kompyuterli loyixalash» ma’ruzalar matnida loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish prinsiplari va umumiy qoidalari, loyihalash jarayonining tarkibi va strukturasi, loyihalash jarayonlarini formallashtirish, loyihalashni avtomatlashtirishning ta’minot turlari ko‘rilgan. Loyihalashni avtomatlashtirishning texnik vositalari, dastur ta’minoti va matematik ta’minotlariga alohida e’tibor berilgan. Matematik modellar, matematik modellash, loyihalash jarayonlarida analiz, sintez va optimallash masalalarini echishda matematik modellarning o‘rni va ahamiyati, optimallashtirish usullari, loyihalashni avtomatlashtirishda harflar nazariyasi va mantiqiy algebra asoslari, geometrik modellash tizimlari haqida umumiy ma’lumotlar keltirilgan.
  

8.1-rasm. Spetsifikatsiya ko‘rinishlari.
Loyixalash ob’ektini murakkabligi oshishi bilan loyixalash muddati va qiymati juda katta bo‘lib ketadi. SHu sababli fizik tadqiq qilish uslublaridan matematik modellashtirishga, baxolashni evristik usullaridan algoritmik protseduralari yordamida aloxida parametrlarni aniqlash va xujjatlarni tayyorlashga o‘tilmoqda. Xisoblash matematikasi qator matematik ko‘rinishi ma’lum loyixalash protseduralarni algoritmlarini yaratish imkoniyatini beradi.

8.2-rasm. Spetsifikatsiya ko‘rinishlari.

8.2. Ijro detallari.

Loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish prinsiplari va umumiy qoidalari, loyihalash jarayonining tarkibi va strukturasi, loyihalash jarayonlarini formallashtirish, loyihalashni avtomatlashtirishning ta’minot turlari ko‘rilgan. Loyihalashni avtomatlashtirishning texnik vositalari, dastur ta’minoti va matematik ta’minotlariga alohida e’tibor berilgan. Matematik modellar, matematik modellash, loyihalash jarayonlarida analiz, sintez va optimallash masalalarini echishda matematik modellarning o‘rni va ahamiyati, optimallashtirish usullari, loyihalashni avtomatlashtirishda harflar nazariyasi va mantiqiy algebra asoslari, geometrik modellash tizimlari haqida umumiy ma’lumotlar keltirilgan.

8.3-rasm. Spetsifikatsiyalarni xosil qilish.
Odamni EXM bilan muloqotini ta’minlash va loyixalash masalalarini o‘ziga xos xususiyatlari texnik vositalarga qo‘shimcha talablar qo‘yadi. Bunda ma’lumotlari dasturiy ishlash qurilmalaridan tashqari, maxsus ma’lumatlarni tezda almashtirishni loyixalash echimlarini avrxivlashtirish, loyixalash ishlarini natijalarini bilimlar bazasi sifatida to‘plash masalalarini xal etuvchi qurilmalar bo‘lishi kerak. Odamni EXM bilan muloqati qayta-qayta bajarilishi ta’minlanadi, bu bilan “muxandisni ish joyi” tashkil qilinadi. Xar xil va ko‘plab texnik qurilmalarni ALTlar tarkibida ishlashni ta’minlash «Avtomatlashtirilgan loyixalash» nazariyasini muxim masalasi xisoblanadi. Bu masalar na faqat texnik vositalar, balki ALTni dasturiy ta’minoti vositalariga xam bog‘liqdir.

8.4-rasm. Avtomobilni chizma loyixasi.

8.3. CHizmalarini rasmiylashtirish.

Loyihalash jarayonlarini avtomatlashtirish tizimlari yuzaga kela boshladi va hozirgi paytda ular keskin rivojlanish davrini boshdan kechirmoqda. Oliy o‘quv yurtlari talabalariga ular haqidagi fanlar ham o‘tila boshladi. Tizimli yondashish tamoyillariga asosan har qanday jarayonda, aynan loyihalash jarayonida ham umuman olganda uchta operator-odamlar, texnik vositalar, tashqi muhit ishtirok etishi mumkin. Ularning ta’sirlari natijasida, loyihalash jarayonida ilmiy tadqiqot jarayonidan olingan texnik takliflar ishlab chiqarish jarayoniga kerakli bo‘lgan ishchi hujjatlarga o‘zgartirib berildi.
Avtomatlashtirilgan loyixalash-xozirgi zamon ilmiy texnika taraqqiyotining uzviy bir qismidir. Texnik ob’ektlarni (texnologik mashina va jixozlarni) loyixalash avtomatlashtirilmasa juda ko‘p vaqt va odam (muxandislik) mexnatini tabal qiladi.
SHu sababli xozirgi vaqtda kundan, kunga ko‘payib borayotgan loyixa konstruktorlik ishlarini, qisqa vaqt ichida ko‘p bo‘lmagan odam mexnati va material sarf qilgan xolda avtomatlashtirilgan loyixalash (AL) juda muxim yo‘nalish bo‘lib qoldi. Bu esa bozor iqtisodiyoti talablariga to‘la javob beradi.

8.5-rasm. Biriktiralayotgan detalni listga joylashishi.

8.6-rasm. Binoning loyixalash xujjatlari.

Nazorat uchun savollar:

1. Spetsifikatsiya nima?

2. Xujjatlarni rasmiylashtirish deganda nimalarni tushunasiz?

3. Ijro detallari sanang?

4. CHizmalarini rasmiylashtirish ketma-ketligini sanang?

5. 
   Loyixa ishlari ustida amallarni bilasizmi?