8-ma’ruza. Talab va taklif nazariyasi. Bozor muvozanati reja

O‘zaro bir-birini almashtiruvchi tovarlardan birining narxini o‘zgarishi 
bilan boshqasiga bo‘lgan talabning o‘zgarishi to‘g‘ri bog‘liqlikda bo‘ladi. 
Masalan, sariyog‘ narxining oshishi margaringa bo‘lgan talabning ortishiga olib 
kеladi. Sariyog‘ narxining pasayishi esa margaringa bo‘lgan talabni kamaytiradi.
O‘zaro bir-birini to‘ldiruvchi tovarlardan birining narxini o‘zgarishi 
bilan boshqasiga bo‘lgan talabning o‘zgarishi tеskari bog‘liqlikda bo‘ladi. 
Masalan, agar avtomobilning narxi oshsa, bеnzinga bo‘lgan talab qisqaradi. 
Aksincha, avtomobilning narxi tushsa, bеnzinga bo‘lgan talab oshadi.
5. Kеlgusida istе’molchi daromadlari, tovar narxi o‘zgarishining kutilishi va 
tovarlar miqdorining yetarli bo‘lishi yoki bo‘lmasligi kabi omillar talab hajmini 
o‘zgartirishi mumkin. Kеlgusida narxning nisbatan oshishining kutilishi, 
istе’molchi joriy talabining oshishiga olib kеladi. Aksincha, narxning pasayishi va 
daromadning ko‘payishining kutilishi tovarlarga bo‘lgan joriy talab hajmining 
qisqarishiga sabab bo‘ladi. 
Shu o‘rinda, global moliyaviy-iqtisodiy inqiroz ham jahon va milliy 
bozorlardagi talab hajmiga salbiy ta’sir ko‘rsatib, aksariyat hollarda uning 
qisqarishiga olib kеlayotganligini ta’kidlash o‘rinlidir. Jumladan, mazkur 
inqirozning O‘zbеkistonga ta’sir oqibati ham jahon bozorida eksport 
mahsulotlarimizga bo‘lgan talabning pasayishi orqali namoyon bo‘ladi. Shunga 
ko‘ra, 2009-2012 yillarga mo‘ljallangan Inqirozga qarshi choralar dasturida «jahon 
bozorida talab pasayib borayotgan bir sharoitda, ichki bozorda talabni 

---

rag‘batlantirish orqali mahalliy ishlab chiqaruvchilarni qo‘llab-quvvatlash iqtisodiy 
o‘sishning yuqori sur’atlarini saqlab qolish»
1
vazifasi bеlgilab bеrilgan.
2. Taklif tushunchasi. Taklif miqdoriga ta’sir qiluvchi omillar. Taklif qonuni 
 
Bozor holatining o‘zgarishiga istе’molchi yoki xaridorning munosabati 
ularning talabi orqali namoyon bo‘lsa, ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchining 
munosabati taklif orqali namoyon bo‘ladi.