8-Mavzu: Komponentning eritma ustidagi bug’ bosimi

Raul qonuni.

• Raul qonuni.
• Fransuz olimi Raul 1887 yilda 1-qonini yaratadi:
• Suyultirilgan eritmalarda eritma ustidagi erituvchi to’yingan bug’ bosimining nisbiy pasayishi erigan moddaning molyar ulushiga teng b-di.

• Demak, eritmaning to’yingan bug’ bosimi xar doim toza erituvchining bug’ bosimidan kamroq bo’lib, bug’ bosimining bu tarzda pasayishi erigan moddaning miqdoriga bog’lik bo’ladi.
• ΔР – bug’ bosimining absolyut pasayishi deyiladi.
• 1882-86 yillarda tajriba asosida Raul - uchuvchan bo’lmagan, elektrolitik dissosatsiyaga uchramaydigan eritmalar uchun – o’zining 1-qonunini yaratdi.
• РА = Кр NА
• NA=1 K = P0A bo’ladi, ya’ni Р0А – sof holdagi A moddaning bug’ bosimidir.
• Demak, tenglama quyidagicha bo’ladi:
• РА = Р0А NA

• undan

• ёки

• - eritma ustidagi erituvchi bug’ bosimining nisbiy kamayishi.

• Agar yuqoridagi formulani eritma komponentlari uchun to’g’ri keladigan partsial bug’ bosimi uchun yozilsa

• Ideal eritmalarda erigan modda va erituvchi molekulalarining
• ta’sirlanishi qariyib bir xil bo’ladi. Masalan,

• Ideal eritmalarda bir komponentning bug’lanishiga ikkinchi komponent halal bermaydi. SHuning uchun ularda istalgan komponentning partsial bug’ bosimi va eritma ustidagi umumiy bug’ bosimi Raul qonuniga binoan tarkibga bog’liq ravishda to’g’ri chiziq bo’yicha o’zgaradi.

• 1 – чизиқ

• 2 – чизиқ

• 3 – чизиқ

• Ideal eritma ustidagi umumiy bug’ bosimi komponentlar partsial bug’ bosimi yig’indisiga teng:

• SHunday qilib, suyuq aralashmalarni mol miqdorini bilgan holda, o’zgarmas haroratda yuqoridagi tenglamadan foydalanib aralashmalarning umumiy bug’ bosimini hisoblab topish mumkin ekan, yoki bug’ bosimi – tarkib diagrammasidan foydalanib grafik usulda aniqlash mumkin ekan.
• Ideal eritmalarda tajribada topilgan partsial va umumiy bug’ bosimlari nazariy yo’l bilan hisoblab chiqarilgan natijalarga mos tushadi. 

• Ko’p eritmalar Raul qonuniga bo’ysunmaydi va ular real eritmalar deb ataladi. Ularga spitr-suv; spirt-efir; atseton-xloroform; atseton-uglerod sulfid kabi sistemalar kiradi.
• Agar bir suyuqlik molekulalari orasidagi ta’sir har xil molekulalar orasidagi ta’sir kuchidan farq qilsa, suyuqliklar aralashmasi hosil bo’lish jarayoni issiqlik ajralib chiqishi yoki yutilishi bilan boradi, hajm o’zgaradi (ΔH≠0; ΔV≠0). Bunday sistemalarda aralashma tarkibi bilan bug’ bosimi o’rtasidagi to’g’ri chiziqli bog’lanishda chetlanish kuzatiladi.