8-mavzu. Mahsulot, tovar

Tayyor maxsulotlarni xisobga oluvchi schyotlarning chizmasi

2810-«Ombordagi tayyor maxsulotlar»,
2820-«Kurgazmadagi tayyor maxsulotlar» va
2830-«Komissiyaga berilgan tayyor maxsulotlar» schyotlari.

Schyotlarning kreditidan		Schyotlarning debetiga
Debet		Kredit
S-N
2010-	Asosiy ishlab chikarishdan	Tayyor maxsulotlarning	-0610

Schyotlarning kreditidan		Schyotlarning debetiga
Debet		Kredit
	tayyor maxsulot kirim kilindi	moliyaviy kuyilma sifatida berilishi	(9110)
2310-	Yordamchi ishlab chikarishdan tayyor maxsulot kirim kilindi	Tayyor maxsulotlarning materiallar tarkibiga kiritilishi	-1010
2320-	Xizmat kursatuvchi tarmoklardan tayyor maxsulot kirim kilindi	Asosiy ishlab chikarishning extiyoji uchun sarflanishi	-2010
2820-	Kurgazmadagi tayyor maxsulotlar omborga kirim kilindi	Yordamchi tsexlarga ishlov berish uchun berilishi	-2310
2830-	«Komissiya savdosidagi tayyor maxsulotlarni kaytarib olish»
6110-	Mustakil balansdagi bulinmalardan tayyor maxsulotlarning olinishi	Umumishlab chikarish extiyojlari uchun ishlatilishi	-2510
4610-	Ta’sischilar tomonidan ba’dal sifatida berilishi	Yaroksiz deb topilgan maxsulotlarga ishlov berish uchun sarflanishi
9150-	Ombordagi tayyor maxsulotlar baxosining oshirilishi	Kurgazmaga kuyish uchun berilishi	-2820
		«Komissiya savdosi uchun tayyor maxsulotlarning berilishi»	-2830
9380-	Tekinga olingan tayyor maxsulotlarning qiymati aks ettirildi	Kelgusi davr sarflari uchun ishlatilishi	-3190
9390-	Inventarizatsiya natijasida aniklangan ortikcha tayyor maxsulotlarning kirim kilinishi	Mustakil balansdagi ichki bulinmalarga berilishi	-4110

Mahsulotlarni sotish bir qancha xarajatlarni keltirib chiqaradi va ular sotish xarajatlari deyiladi. Sotish xarajatlari tarkibiga quyidagilar kiradi:

11. 
    Mol yuboruvchi korxona hisobidan preyskurantlarga yoki shartnoma shartiga binoan qilingan idish va joylash (qadoqlash va o’rash), (o’rash qog’ozlari, taxtachalar, kanoplar) xarajatlari.
    
12. 
    Ulgurji baho franko – yuklab jo’natish bekati usulida (yuklash, yetkazib berish, tushirish) belgilangan hollarda mol yuboruvchi hisobidan mahsulot sotish bo’yicha qilinadigan transport xarajatlari.
    

11. 
    Korxonaning moliyaviy rejasida nazarda tutilgan mahsulot sotish bo’yicha boshqa xarajatlar (sotish bo’yicha ish haqi va unga tenglashtirilgan xarajatlar, reklama, vositachilik uchun xarajatlar kabilar).
    

Tayyor mahsulotlar omborga qabul qilingandan keyin qadoqlangan va o’ralgan (upakovka) hollarda, idish xarajatlari sotish xarajatlariga kiritiladi.
Agar qadoqlash tsexlarda mahsulotlarni omborga topshirishga qadar bajarilgan bo’lsa, idishlar qiymati mahsulotlarni ishlab chiqarish tannarxiga kiritiladi. Nizom binoan bu xarajatlar 9410 «Sotish xarajatlari» schyotida hisobga olinadi¹. Bu schyot tranzit bo’lib aktiv schyotlarga mansub, oy boshiga unda qoldiq bo’lmaydi; debet oboroti mahsulotni jo’natish bilan bog’liq bo’lgan xarajatlarni ko’rsatadi, kredit oboroti esa hisobot oyida foydani kamaytirishga o’tkazilgan so`mmalarni ko’rsatadi. 9410- schyoti bo’yicha ochilgan schyotlarning analitik hisobi debet va kredit oborotlari bo’yicha hisobot oyi va yil boshidan jamlanib keluvchi xarajat so`mmalarini moddalari bo’yicha ko’rsatgan tegishli qaydnomada yuritiladi Bu, o’z navbatida, mahsulot sotish xarajatlarini tahlil qilish va hisobot tuzishni osonlashtiradi.
Noishlab chiqarish xarajatlar har oyda to’liq so`mmada quyidagi yozuv bilan moliyaviy natijalarga o’tkaziladi: