8 мавзу: Миллий ҳисоблар тизими ва миллий даромад кўрсаткичлари

masalan, inflyatsiya natijasida aktivlar qiymatining ortishi, metro
qurilganligi sababli uning yonida joylashgan uy bahosining
qimmatlashishi va boshqalar.
Demak, har qanday moddiy aktivlarning moliyaviy aktivlarga aylanishi, moliyaviy aktivlar shaklini o‘zgarishi, aktivlar qiymatining inflyatsiya natijasida o‘zgarishi daromad bo‘lib
hisoblanmaydi.
BMTning MHT 1993-yildagi yangi variantida makroiqtisodiy ko‘rsatkichlarning yangi ta’rifi va klassifikatsiyasi qo‘llaniladi: YaIM, milliy daromad, ixtiyoridagi daromad, jamg‘arma
va boshqalar.
186
Milliy daromad (tashqi aloqani hisobga olmaganda)
iqtisodiyotning qo‘shilgan qiymatiga teng yoki barcha iqtisodiy
sektorlar yaratgan qo‘shilgan qiymatlar yig‘indisiga teng. Shu
sababdan daromadga quyidagilar kirmaydi:
• aktivlar qiymatining o‘zgarishi;
• inflyatsiya sababli mol-mulk qiymatining oshishi.
Inflyatsiya tufayli mahsulot qiymatining oshishiga xolding
foydasi deyiladi.
Masalan, yil boshida bir korxona 100 birlik mahsulotni har
birini 5 so‘mdan ishlab chiqardiva uni 3 oydan keyin 8 so‘mdan, jami 800 so‘mga sotdi. Bunda 300 so‘m xolding foydasi
bo‘ladi.
Xolding foydasini hisobga olib, MHT 1993-yilda ishlab
chiqarilgan mahsulotning qiymati quyidagicha aniqlanadi:
P = R + L-M (1)
Bunda:
P - yalpi mahsulot qiymati;
R - realizatsiya qilingan mahsulot qiymati;
L – mahsulotning zahiraga jo‘natilgan paytdagi qiymati;
M – mahsulotning zahiradanolingan paytdagi qiymati
P = R + L-M = 800 + 500 – 800 = 500.
MHTda daromad ko‘rsatkichlari. J.Xiks konsepsiyaga
muvofiq daromad ko‘rsatkichlari quyidagilar:
• birlamchi daromadlar;
• pul shaklidagi joriy transfertlar;
• mavjud ixtiyordagi daromadlar;
• natura shaklidagi ijtimoiy transfertlar;
• tuzatish kiritilgan ixtiyoridagi daromadlar;
• yalpi milliy ixtiyordagi daromad.