8-mavzu. Poydevorlar Reja

8.2-rasm. Temirbeton poydevor turlari. a) alohida turuvchi poydevorlar; b) tasmali poydevorlar; v) 
yaxlit poydevorlar. 
Qo`yilish chuqurligi chuqur bo`lgan poydevorlar maxsus jihozlar orqali barpo etiladi. 
Ular yukni asosga nafaqat poydevor tovon orqali, balki ishqalanish kuchi tufayli yon sirtlari 
orqali uzatadi.
8.3-rasm. Quyilish chuqurligi chuqur poydevorlar. a) qoqib kirgiziladigan poydevorlar; b) 
tushiriladigan poydevorlar 
Qoziqli poydevorlar grunt kuchsiz bo`lgan sharoitlarda keng qo`llaniladi. 
Poydevor qo`yilish chuqurligi qurilish maydonchasining geologik va 
gidrogeologik sharoitlariga, tumanning iqlimiy o`ziga xosliklariga, binoning 
tayinlanishiga, erto`laning mavjudigigi va er osti kommunikatsiyalariga bog`liq 
ravishda topiladi. Poydevorning minimal qo`yilish chuqurligi 500 mm dan kam 
bo`lmasligi kerak.
Shunday qilib, yelka katta bo’lganda kuchdan eng uzoqda joylashgan kesim 
siqiladi, siqilishga ishlaydigan beton hisobda inobatga olinadi. Cho’zilish zonasidagi 
betonning ishi hisobda inobatga olinmaydi. Siqilgan betonning kuchlanishlar epyurasi 
to’g’ri to’rtburchak shaklli, uning qarshiligi esa R
b
 deb olinadi. 
8.2. Alohida turuvchi poydevoralar. Markaziy va nomarkaziy yuklangan alohida 
turuvchi poydevorlarni hisoblash va konstruktivlash 
Alohida turuvchi poydevorlar. 
1.
Markaziy siqilgan poydevorlar: ular tarhda kvadrat holda loyihalanadi, 
ko`rinishi esa pog`onali(zinali) yoki piramidal bo`lishi mumkin. Piramida 
ko`rinishida alohida turuvchi poydevor material sarfi bo`yicha iqtisodiy jihatdan 
samarali lekin, tayyorlanish jihatidan murakkab hamda hozirgi kunda juda kam 
qo`llanilmoqda. 
Tayyorlanish uslubiga ko`ra, poydevorlar quyma yaxlit va yig`ma bo`lishi 
mumkin. Ko`p hollarda poydevorlar quyma yaxlit qilib loyihalanadi. Yig`ma 
poydevorlarning o`lchamlari kichik va murakkab geologik yoki iqlimiy sharoitlarda 
qo`llash maqsadga muvofiqdir. Asos (grunt) ustidan qalinligi 100 mm bo`lgan B3,5 

---

sinfdagi beton, shag`al toshi yoki qumli to`shama tayyorlanadi va unga poydevor 
o`rnatiladi.
Yaxlit (quyma) poydevorlar B12,5 ... B15 sinfdagi betondan, yig`ma 
poydevorlar B15 ... B20 sinfdagi beton tayyorlanadi. Asosan, markaziy siqilgan 
poydevorlar A-II va A-III sinfdagi diametri 10 mm dan kam bo`lmagan armatura 
ikkala yo`nalishda qadami 150...200 mm li payvand to`rlar bilan qurilmalanadi.
Himoya qatlami qalinligi – poydevor ostida to`shama bo`lsa kamida 35 mm, 
to`shama bo`lmasa 70 mm, yig`ma poydevorlarda 30 mm olinadi. 
Yig`ma poydevorlar yig`ma ustunlar ostida, yaxlit (quyma) poydevorlar ham 
yig`ma, ham yaxlit ustunlar ostida loyihalanadi. Yig`ma ustunlar poydevorni 
betonlash jarayonida qoldirilgan maxsus o`rinlarga – stakanlarga o`rnatiladi va 
yaxlitlanibbikr holiga keltiriladi(ustunni stakanga qotirish uchun ustun bilan stakan 
devori orasini sementli qorishma bilan to`ldiriladi). YAxlit (quyma) ustun bilan 
poydevorni bikr biriktirish uchun poydevorlardan uning qirrasi (obrez) da chiqarilgan 
armatura hisobiy yuzasiga teng bo`lgan armatura chiqariladi. Poydevordan chiqib 
turgan armatura ustunning armaturasi bilan vanali payvand yoki payvandsiz ustma-
ust (vnaxlestku) o`tkazish yo`li bilan biriktiriladi.