8-mavzu. Poydevorlar Reja

Ustun ostidagi poydevorni hisoblash va loyihalash
Ustun osti alohida turuvchi stakan tipidagi poydevorni hisoblash namunasi.
Berilgan:Ustun ko’ndalang kesim o’lchamlari 30x30 sm. Ustunni poydevor bilan biriktirish 
joyidagi zo’riqish N=989,5 kN; M=9,89 kN m. 
Kuch ekstsentrisiteti ye=989/989=1 sm. 
Kuch ekstrisiteti qiymati nisbatan kichik bo’lgani uchun poydevorini markaziy siqiluvchi 
element deb xisoblaymiz.
Xisobiy zo’riqish N=989,5 kN. Yuklama bo’yicha ishonchlilik koeffitsenti =1,15, 
me’yoriy zo’riqish N=989,5/1,15=860,4 
Zamin xisobiy qarshiligi Ro=0,25 MPa 
Poydevor uchun B20 klassli beton va A-III klassli armatura qo’llaniladi. Poydevor betoni va 
uni to’pig’idagi gruntni birlik xolatidagi og’irligi =20 kN/m 

---

---

Poydevor balandligini dastlab 60 sm (30 sm ga karrali) belgilaymiz, chuqurligini esa 
N
1
=75 sm qabul qilamiz.
Poydevor tagi yuzasini, uni eni va chuqurligiga to’g’ri kelgan R
o
ni o’zgartirmasdan 
aniqlaymiz.
3
6
1
о
10
75
0
2
0
10
25
0
989500
H
R
N
А







,
,
,

=3,96 m
2
; 
Tagligi kvadrat shaklida bo’lgan poydevor o’lchamlari 
86
3
А
а
,


=1,96 m; a=1,8 m (0,3 m ga karrali) qabul qilamiz.
Xisobiy yuklamadan tushayotgan bosim 
R=989,5/(1,8

1,8)=305 kN/m
2
Ezilish shartiga ko’ra poydevor ishchi balandligi 
318
10
05
1
3
0
5
989
2
1
4
3
0
3
0
h
3
о







,
,
,
,
,
=0,48 m; 
Poydevor to’la balandligi quyidagi shart lar asosida belgilanadi: 

Ezilish sharti N=48+4=52 sm;

Ustunni poydevorga kirishish sharti N=1,5’
col
+25=70 cm;

Ustun 
siqiluvchi
armaturasini 
ankerovkasini 
ta’minlash 
sharti 
N=24d+25=24

1,2+25=53,8 sm. 
Demak qabul qilingan N=60 sm balandlik yetarli. Poydevor ikki pog’onali, stakan 
tubi qalinligi 20+5=25 sm. 
Poydevor quyi pog’onasi ishchi balandligi III-III kesimdan boshlanuvchi qiya kesim 
qirquvchi kuch bo’yicha mustahkamlik shartini ko’ndalang armatruasiz bajara olishini 
tekshiramiz. Shu kesimning birlik eniga to’g’ri kelgan qirquvchi kuch 


o
col
h
2
h
a
5
0
Q



,
=0,5(1,8-0,3-2

0,56)

305=57,95kN<






2
o
bt
2
b
h
b
R
6
0
Q

,
0,6

0,9

1,05

100

26

(100)=147,4

10
3
N=147,4 kN. 
Poydevorni qiya kesim bo’yicha mustahkamlik sharti qanoatlantiradi. 
I-I va II-II kesimlardagi hisobiy eguvchi momentlar


b
h
a
P
125
0
M
2
col
I
I




,
=0,125

305

(1,8-0,3)
2

1,8=154,4 kN

m; 


b
a
a
P
125
0
M
2
1
II
II




,
=0,125

305

(1,8-0,9)
2

1,8=55,6 kN

m; 
Armatura yuzasi 
100
280
56
9
0
10
4
154
R
h
9
0
M
A
5
s
o
I
I
sI







,
,
,
=10,94 sm
2
; 
100
280
26
9
0
10
6
55
R
h
9
0
M
A
5
s
2
o
II
II
sII







,
,
,
=8,49 sm
2
; 

---

Poydevorni armaturalash
 
Har ikkala yo’nalishda ishchi armaturasi bir xil bo’lgan 10

12 A-II A
s
=11,31 sm
2
bo’lgan nostandart to’r tanlaymiz. 
Hisobiy kesimdagi armaturalash foizi 

I
=11,31*100/(56

90)=0,22% >0,05% 

 II
=11,31*100/(26

180)=0,24% >0,05%
Hisobiy kesimdagi armaturalash foizi minimal armaturalash foizi 

II
=0,05% dan katta. 
Lentasimon poydevorni hisoblash va loyihalash
Lentasimon poydevorlar uzun devorlar ostiga o’zaro yaqin joylashgan ustun qatorlari 
ostiga, zaif gruntli imoratlar ostiga o’rnatiladi. Alohida poydevorlar orasida qisqa bo’lsa, 
ularni o’zaro birlashtirib, lenta ko’rinishiga keltirish maqsadga muvofiqdir. 
Lentasimon poydevorlar quyma (monolit) yoki yig’ma bo’lishi mumkin. Yig’ma 
poydevorlar o’z navbatida yaxlit, qobirg’ali yoki bo’shliqli bloklardan tashkil topadi. 
Devor osti lentasimon poydevorlari. Odatda ular yig’ma bo’lib, alohida yostiq-blok 
va poydevor bloklaridan tashkil topadi. Yostiq-bloklar to’g’ri to’rtburchak yoki trapetsiya 
kesimli yaxlit, kobig’ali yoki bo’shliqli bo’ladi. Yon ko’rinishi trapetsiya shakliga ega 
bo’lgan yaxlit bloklar keng tarqalgan. Ularning tagiga bitta armatura to’ri qo’yiladi, shuning 
uchun ularni tayyorlash, boshqa blok turlariga qaraganda ancha oson. Yostiq-bloklari o’zaro 

---

zich qilib yoki orasida kichik joy qoldirib teriladi. Yostiq-blokning kengligi hisoblash yo’li 
bilan aniqlanadi; buning uchun normativ yukni grunt qarshiligiga bo’linadi. Yostiqning 
mustahkamligi faqat ko’ndalang yo’nalishda tekshiriladi. Bunda yostiqning hisoblash tarhi 
konsol’ balka ko’rinishida olinib, unga faqat grunt bosimi ta’sir etadi, deb faraz qilinadi. 
Armatura yuzasi moment M=pl
2
/2 bo’yicha aniqlanadi. Yostiq qalinligi ‘ betonga ta’sir 
etuvchi ko’ndalang kuch Q=pl orqali topiladi, biroq ‘ ning qiymati 200 mm dan kam 
bo’lmasligi kerak. 
Ustun qatorlar osti lentasimon poydevorlari. Agar poydevor lentalari kalta bo’lib, 
ko’ndalang kesimi katta bo’lsa, hisoblarda uni mutlaq qattiq jism deb qarash mumkin, 
chunki konstruktsiya deformatsiya zamin deformatsiyasiga qaraganda ancha kichik bo’ladi. 
Bunday poydevorlar ostida bosimning tarqalishini chiziqli deb olish mumkin. 
Umuman lentasimon poydevorlar bikir va egiluvchan bo’ladi. Mutlaq bikir 
lentasimon poydevor statik noaniq balka sifatida hisoblanadi; balkaga yuqoridan ustun 
yuklari, pastdan esa gruntning reaktiv qarshiligi ta’sir etadi. 
Lentasi uzun ustunlar orasidagi masofa katta bo’lgan poydevorlar egiluvchan 
poydevorlarga kiradi, chunki ularning ko’chishi zamin ko’chishlariga yaqin bo’ladi. 
Egiluvchan temirbeton poydevorlar elastik zaminda yotuvchi balkalar sifatiga hisoblanadi, 
bunday balka hisobida quyidagi ikki usul keng tarqalgan: bulardan birida, Vinkler faraziga 
ko’ra, biror nuqtaning cho’kishi shu nuqtaga qo’yilgan bosimga to’g’ri mutanosib 
(proportsional) bo’lib, boshqa nuqtalarning cho’kishiga bog’liq emas, deb qaraladi. Ikkinchi 
usulga ko’ra grunt bir jinsli elastik jism deb qaraladi. Bunday zamin elastik yarim fazo deb 
ataladi