8-mavzu. Qishloq xo'jaligida kooperatsiyaviy munosabatlarni shakllantirishning rivojlangan davlatlar tajribasi

8-mavzu. Qishloq xo'jaligida kooperatsiyaviy munosabatlarni shakllantirishning rivojlangan davlatlar tajribasi

• Rivojlangan xorij davlatlarida kooperatsiyaning yo'nalishlari.
• Rivojlangan davlatlarda qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yetishtiriruvchilar kooperatsiyasi tajribasi.
• Rivojlangan mamlakatlarda qishloq xo'jaligi kooperativlarning faoliyat ko'rsatish tamoyillari.

Rivojlangan xorij davlatlarida kooperatsiyaning yo'nalishlari

• Evropada qishloq xo'jaligi mahsulotlarining yarmidan ko'pi kooperativ marketing tizimlari orqali etishtiriladi, qayta ishlanadi va sotiladi (sut mahsulotlari uchun 60% dan 100% gacha).
• AQShda kooperativlar barcha eksportning 15% (bozorning muhim ulushi iste'mol kooperativlariga tegishli),
• Daniyada - 33%,
• Norvegiyada - 25%.
• Yaponiyada deyarli barcha fermerlar qishloq xo'jaligi kooperativlariga a'zo.

• Xalqaro sut federatsiyasiga aʼzo 20 ta davlat jahon sutining 55 foizini ishlab chiqaradi va qayta ishlashga ketayotgan sutning 86 foizi kooperativlar orqali keladi.
• Shunga ko'ra, ular 85% sariyog ', 70% pishloq va 56% ichimlik suti ishlab chiqaradi.
• Kooperativ shakli Skandinaviya mamlakatlari, Shveytsariya, Daniya, Niderlandiya, AQSH, Polsha va Yangi Zelandiyada eng rivojlangan.
• Bu mamlakatlarda kooperativlar faoliyatini tartibga soluvchi va tartibga soluvchi umumiy qonunlar chiqarilgan.

Qishloq xo'jaligi kooperativlarining turlari.

• Jahon amaliyotida qishloq xoʻjaligi kooperativlarining ikki turi rivojlangan:
• ishlab chiqaruvchilar kooperativlari, yaʼni xizmat koʻrsatish yoki vertikal kooperativlar deb ataladigan ishlab chiqaruvchilar kooperativlari.
• artel yoki gorizontal kooperativlar deb ham ataladigan ishlab chiqarish kooperativlari.

• Birinchi turdagi kooperativlar (xizmat ko'rsatuvchi) qishloq tovar ishlab chiqaruvchilari o'z korxonalari uchun zarur bo'lgan ishlab chiqarish vositalarini birgalikda sotib olishlari, mahsulotni qayta ishlashlari va sotishlari, o'zlarining xizmat ko'rsatish bo'limiga ega bo'lishlari, dalalarda qishloq xo'jaligi texnikasini saqlashlari mumkinligi bilan bog'liq.
• Shu bilan birga, asosiy ishlab chiqarish funktsiyalari, yakka tartibdagi daromadlarni tasarruf etish har kimda o'z iqtisodiyoti doirasida qoladi.
• Bunday kooperativlarning a'zolari bevosita kooperativ korxonalarda ishlamaydi, buning uchun uchinchi shaxslar yollanadi.

• Ikkinchi turdagi kooperativlar (ishlab chiqarish) o'simlik va chorvachilik mahsulotlarini birgalikda ishlab chiqarish uchun dehqonlarning birlashmasini nazarda tutadi, bunday kooperativning har bir a'zosi huquqiy va iqtisodiy mustaqillikni yo'qotadi, ishlab chiqarish jarayonida shaxsiy mehnat ishtirokini olishga majburdir.

• Texnologiyadan foydalanishning kooperativ shakllari xorijiy amaliyotda, ayniqsa Skandinaviya mamlakatlarida katta rivojlanishga erishdi.
• Shunday qilib, Shvetsiyada ko'pchilik fermer xo'jaliklari kooperativlarga birlashgan bo'lib, ular tarkibida texnik ta'minot, asbob-uskunalardan foydalanish, ularga texnik xizmat ko'rsatish va ta'mirlashni tashkil etish masalalarini hal qiladilar, bu qishloq xo'jaligi ishlab chiqaruvchisi uchun ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish va intensivlashtirish sharoitida juda muhimdir.

• Frantsiyada qimmatbaho qishloq xo'jaligi texnikasini birgalikda sotib olish va ulardan foydalanish bo'yicha qishloq tovar ishlab chiqaruvchilarining kooperativlari keng rivojlangan. Bu kooperativlarga soliq imtiyozlari berilgan, imtiyozli shartlarda kreditlar ham berilmoqda.
• Olingan uskunalar kooperativning mulki hisoblanadi.
• Kooperativ a'zolari undan foydalanganlik uchun haq to'laydilar, bunda asbob-uskunalarni ishlatish, texnik xizmat ko'rsatish va ularni ta'mirlash, amortizatsiya, yoqilg'i-moylash materiallari, boshqarma va hududiy federatsiyalarning mahalliy qishloq xo'jaligi organlariga zarur badallar, soliqlar va kreditlar to'lovlarni to'lash kiradi.