9- tema. Kibermakanda din faktori Joba: Kibermakan tusinigi ham onin mazmun- manisi

Din niqabindagi ideyalogiyaliq qawiplerdin payda boliw formalari. Jaslardin

belsendi jamiyetlik kushke aylanip baratirgani bugingi kunde olardin turli ideyalogiyaliq tasiri ham basimlardin bas obyektine aylaniwina alip keldi. Bunda olardin jamiyettin ele jeterli tajriybege iye bolmagan, sirtqi tasirlerge tez beriliwshen ham sol waqitta, en hareketshen qatlami ekeni inabatqa alinbaqta.

Jaslardin har qiyli agimlarga kirip qaliwlari sebepleri qatarinda olardin bilimleri, sonin ishinde, diniy ilimlerdi iyelewge bolgan qizigiw ham umitiliwi hamde iseniwshenligi, birden ham hammege narsege (bayliq, ataq abiroy, martebe ham u.s) iye boliwga hareket qiliwi, ilimiy tilde aytqanda maksimalizim siyaqli manawiy-ruwxiy faktorlardi ayriqsha ajratip korsetiw lazim. “sen bul sholkemge kiriw yaki mine bul waziypani orinlaw menen orinlaw menen ayriqsha, har kimge de nesip qila bermeytugin sharapatli iske qol urgan bolasan, kerek bolsa, sen millet, din, insanyattin qutqariwshisina aylanasan!”, -degen koz qaraslardi sindiriw protsesi tikkeley mine usi siyaqli ozgesheliklerge ayriqsha itibar berilip atirganin korsetedi. “ jaslardin sanasida qanday keypiyat ustinligin aytsan, men sagan keying awladtin tabiyati qanday boliwin aytip beremen”, -dep jazgab edi siyasiy iskerlerden biri. Usi koz qarastan qaraganda, diniy ekstremislik agimlarda jamiyettin ertengi kunin belgilep beretugin awlad sanasin iyelew, qadagalawdi gozlep is jurgizbekte dew mumkin.

Asirese,ideyalar guresi hawij algan bugingi kunimizde jaslar manawyatina topilis qilip atirgan qawipler qatarinda, dindi niqap qilip, diniy qadiryadlarimizdi ayaq asti qiliwga urinip atirgan ekstremislik ham missionerlik hareketlerdin xizmeti jeterli tashwish oyatpaqta. Sonin mene birge, dinnen siyasiy maqsetlerde paydalaniwga uriniw ayrim waqitta qorxinishli halatlardin juz beriwine alip kelmekte.

Mamleketimiz keleshegi esaplangan jas awlad tarbiyasina jurtimizda udayi ayriqsha itibar menen qaralgan. Mamleketimizde salamat ham manawiy bay, intellektual rawajlangan, jetik adepli, fizikaliq jaqtan kushli awladdi tarbiyalaw hamde kamalga keltiriw maqsetinde 2000-jildi “Salamat awlad jili” 2001-jildi “ Analar ham balalar jili”, 2008-jildi “jaslar jili”, 2010-jildi” Barkamal awlad jili”, 2014-jildi “ Salamat bala jili” ham 2016-jildi “Salamat ana ham bala jili” dep dagaza qilinganida bunin jane bir ayqin turmisliq-ameliy korinisi boldi. Bul boyinsha jurtimizdin 1-prezidenti Islam Karimov korsetkenindey,”…perzentlerimizdin bizden gore kushli, bilimli, dana ham albette baxitli bolip jasawi ushin barliq kush ham imkaniyatlarimizdi bagishlap atirgan ekenbiz bul salada manawiy tarbiya maselesi, hesh gumansiz, sheksiz ahmiytke iye.”

Demek, fizikaliq tarbiya balani fizikaliq jaqtan kushli, salamat etip tarbiyalasa, manawiy tarbiya arqali onda joqari adem ikramliliq, iygiliklilik, insan parwarliq erlik, miyrim ham miynet suygishlik sipatlar qaliplesedi. Manawiy tarbiya perzenttin ozligin saqlawga, onin ishki dunyasin bayitiwga xizmet qiladi. Ulli alim, watanlasimiz Abu Rayxan Beruniy aytqaninday, “insan tabiyattin en ulli zati, kamalati, insane zati barliq haywanlardan joqari turadi. Insanga ulken sharapat korsetilgen-ogan aqil-zakawat ham kush berilgen. Sol sebeten, insanin manawiy dunyasi onin aldina qoyilgan waziypalarga mas boliwi ushin ol joqari adep ikramli, bilimli, mariypatli boliwi darker”. Demek, perzent tarbiyasi daslep, onin manawiy fundamenti qanshaliqli bekkemligi menen belgilenedi. Sonday eken, gozzal minez quliq penen tarbiyalangan bala turmista aqil-xush menen is koredi,iyman-iseniminde batil turadi, erkin ham garezsiz pikirleydi, har qiyli aldawlarga tuspeydi hamde jaman niyetli nasiyatlarga berilmeydi.

Sonin menen birge, bir haqiyqatti ayriqsha aytip otiw lazim. Ata- babalarimiz dini bolgan islam har qayim adamlardi oz-ozin biliwge, jaqsi qasiyetlerdi kobeytip-jamanlarinan qutliwiga shaqirgan, awiq sinaqlarga shidam beriwge, jaqsi kunlerge umitilip jasawga shaqirgan, bir soz benen aytqanda xalqimiz ushin ham iyman ham adep ikramliq, ham agartiwshiliq bolip kelgen. Hazirgi kunde de bul agartiwshiliq adamlarga manawiy –ruwxiy kush-quwat bagishlap oz ara mehir-aqibetlilik tuygilarinin joqari boliwina xizmet qilmaqta.

21-asirge kelip diniy ekstremizim ham terrorizimge qarsi gures tek qana bir mamleket yaki aymaq, bali dunya jamiyetshiligi ushin en aktual maselege aylandi. Sonin ishinde, bizin jurtimizda da gunasiz adamlardin qani togiliwi, abat jerler wayran boliwi, xaliq ortasinda qorxinish, boliniwshiliktin kelip shigiwinin aldin aliw maqsetinde bul siyaqli jumislardi amelge asiriwmaqshi bolganlarga qarsi qatan gures alip barilmaqta.

Hazirgi kunge kelip aymagimizda sonin ishinde, Ozbekstanda diniy-agartiwshiliq salanin rawajlaniwi diniy fanativlik qawiptin aldin aliwda ahmiyetli factor bolip qalmaqta. Biraq garezli kushlerde oz maqsetlerine erisiw jolinda jana- jana metodlardi, hiylelerdi oylap tabiwlarida tabiyiy. Bul siyaqli unamsiz halatlardin payda boliwi ham rawajlaniwina jol qoymasliq bolsa udayi sergeklilti talap qiladi.

Biraq, diniy sawati pas bolg’an ayrim adamlar ozlerin islam dininin jan kuyerleri qilip korsetiwshi, negizinde bolsa hakimiyatti iyelewdi maqset qilip qoygan har qiyli agim wakillerinin qurgaq wadelerine aldanip qalmaqta, hatte, ozlerin qurban qiliwga shekem jetip barmaqta. Sawatsizliq ham fanatik agimlardin g’arezli niyetlerin amelge asiriwga tiykar jaratatugin faktorlardin birine aylandi. Mamleketimiz aymagina jasirin tarizde alip kirilip atirgan ektremislik ruwxtagi, internet tarmaqlarinda tarqatilip atirgan materiyallardan tasirlenip atirgan ham tuwri joldan adasip atirganlardin barligida buni tastiyiqlaydi. Ozin partlatiw arqali biyguna adamlardin oliwine, qanshadan qansha balalardin jetimge aylaniwina sebeb bolatugin japakerlik ham jawizliqtin ozine tan korinisi. Sonday eken hazirgi kunge kelip diniy ekstremislik sholkemler ken tarmaqli sistemaga aylanip ulgerdi. Bul teren oylangan strageyanin bir bolegi. Bunday kushler jaslarimiz sanasi ham qalbin iyelew maqsetinde har qanday paslik jollardan paydalaniwga urinbaqta.

Joqaridagi pikirler ham daliller, diniy ekstremizim ham fanatikliktin negizgi kelbetin aship beriw, bul hareketlerdin tek qana dunyaliq nizam-qagiydalar, balki islam dini tiykarlarinada qarsi ekenin korsetedi. Sonday eken, bunday agimlarga qarsi qatan gures, terrorshiliq hareketlerdi amelge asirip atirgan fanatikaliq kushlerdin islam dinine putkilley jat ekenin har tarepleme tiykarlaw aktual waziypalardan biri esaplanadi.

Hazirgi kunde perzentlerimiz dunyanin en otkir, belsendi, uqipli, watanparwar jaslarina aylaniwi, olardi pidayiliq, watanparwarliq, isbilermenlik, milletparwarliq, sadaqatqa uyretiw kop tarepten ata-analargada baylanisli. Bul bagdarda, albette, ata-anaga jardem beriwde putkil jamaatshilik-mahalle belsendileri, diniy agartiwshiliq ham manawiy-adep ikramliq tarbiya maseleleri boyinsha maslahatshi, profilaktika inspektori hayal qizlar komiteti ham jaslar awqami siyaqli sholkemlerdin orinlardagi juwapker xizmetkerleri birgelikte belsendi turde islewleri kerek.

Respublikamizdagi tolerantliq ortaligin jamiyetshilikke obyektiv korsetip beriw, isenim erkinligi sanasinda Ozbekstanda alip barilip atirgan siyasatti ken ugit nasiyatlaw, diniy-ekstremislik agimlar tarepinen ugitlenip atirgan ideyalarga qarsi islam dereklerine tiykarlangan ilimiy tusinikler beriw diniy fanatiklik prinsiplerdin jamiyetke qawpi, onin negizindegi garezli giosiyasiy maqsetler, olardi amelge asirip atirgan buzginshi kushlerdin qilwalarin aship beriwge qaratilgan qollanbalar jaratiw yaki olardi xaliq arasinda ugit nasiyatlaw zarur ahmiyetke iye.

Demek, har bir insannin oz isin shim kewlinen amelge asiriwi, biyparwaliqtin aldin aliwi, atirapta bolip atirgan waqiya hadiyselerge qiragiliq penen qarap, watan tinishligi jolinda sergek ham qiragi bolip jasawi, jaslarimizdin sanasi ham qalbin nadanliqtan, jat ham ziyanli ideyalar tasirinen qorgaw, ajdatlarimizga arman bolip qalgan, biz erisken garezsizlik ham tinishliqti koz qarashiginday asrap abaylawdin ahmiyetli faktori esaplanadi. Buni hesh qashan umitpaw, tinishliq ushin barqulla barliq kush ham imkaniyatlardi jumsaw lazim.

4.