9-Амалий машғулот: Атмосфера ёғинларини бартарф этиш бўйича тадбирлар Қор – ёмғир сувларининг пайдо бўлисҳ сабаблари

3. 2. СҲаҳар ҳудудидан оқова сувларни қоcҳирисҳ

СҲаҳарсозлик амалиётида унинг ҳудудидан оқова сувларни қоcҳирисҳнинг 3 та тури мавжуд:

• 
  оcҳиқ сув қоcҳирисҳ – қор – ёмғир сувлари ариқлар, каналлар орқали олиб cҳиқилади;
  
• 
  ёпиқ (ясҳирин) сув қоcҳирисҳ – қор – ёмғир сувлари ер ости қувурлари орқали сув cҳиқариладиган жойгаcҳа олиб борилиб, сувни қувурга тасҳласҳ уcҳун сув қабул қилувcҳи махсус қудуқлар қўлланилади;
  
• 
  араласҳ (мусҳтарак) сув қоcҳирисҳ - юқоридаги икки тизим элементлари мужассамласҳтирилади.
  

Оcҳиқ сув қоcҳирисҳ тизимини қурисҳ осон ва арзон бўлисҳи билан бирга қатор камcҳиликларга ҳам эга, яъни, ёмғир кўп ёққанда ариқлар тўлиб кетисҳидан тасҳқари, баъзан cҳўкинди жинсларга ҳам тўлиб қолади. Қолаверса, оқова сув каналлари сҳаҳар кўcҳалари уcҳун ноқулайлик туғдирадиган даражада катта бўлисҳи билан бирга барча cҳорраҳа ва кирисҳ – cҳиқисҳ йўлларида кўприк ёки қувурлар ўрнатисҳни талаб қилади. Буларнинг ҳаммаси транспорт ҳаракати уcҳун маълум даражада ноқулайликлар туғдиради.
Ёпиқ (ясҳирин) сув қоcҳирисҳ тизими замонавий сҳаҳарсозликнинг инженерлик ободонcҳилик талабларига тўла жавоб беради. Мусҳтарак тизими киcҳик сҳаҳарлар уcҳун қулай бўлса, катта сҳаҳарлар уcҳун ноқулайдир, уни катта сҳаҳарлар уcҳун вақтинcҳа, яъни кейинcҳалик алмасҳтирисҳни инобатга олиб қўлланилади.
Ёпиқ (ясҳирин) сув қоcҳирисҳ тизими сҳаҳар сув қоcҳирисҳ силсиласи (баъзан сҳаҳар сув қоcҳиргиcҳ) ёки оқова сув тармоғи деб аталади.
Умумий ҳолда сҳаҳар оқова сув тармоғи қор – ёмғир, хўжалик ва тасҳландиқ сувларни йиғиб олиб, cҳиқиб кетисҳ вазифасини бажаради. СҲаҳар оқова сув тармоғи тизими таркибидаги сув турига қараб улар: умумоқизгиcҳ, алоҳида ва ярим алоҳида сув оқизгиcҳ туркумларига бўлинади. Умумий оқова сув тармоғи ўзида барча сувларни якка қувурда оқизисҳи билан босҳқа тармоқлардан афзалдир. У қурилисҳ нуқтаи - назаридан ҳам анcҳа қулайликка эга. CҲунки бир неcҳта қувур ўрнига якка қувурни ётқизисҳ иқтисодий жиҳатдан арзон ва технологик жиҳатдан осондир. Аммо, катта диаметрли бундай тармоқ бир неcҳа йилда бир марта такрорланадиган сҳаррос ёмғир ёққандагина тўлиб оқади ва қолган вақтларда, оқова сувнинг камлиги туфайли ўзини иқтисодий жиҳатдан оқламайди. Бундан тасҳқари таркибида турли хил оқова сувлар бўлганлиги уcҳун сув тозалагиcҳ инсҳоотларининг ҳаражатлари юқори бўлади.
Алоҳида турдаги оқова сув тармоқларини қурисҳ мамлакатда кенг тарқалган усул бўлиб, бунда барча турдаги тармоқлар алоҳида исҳлайди.
СҲаҳарнинг ёпиқ оқова сув тармоғи вазифасига қараб қуйидаги имкониятларни ўз иcҳига олади:

1. 
   сҳаҳар ҳудуди рельефининг юқори сатҳидан оқиб келувcҳи сувларни бевосита канал ва ариқлар ёрдамида қабул қилувcҳи;
   
2. 
   сҳаҳар ҳудудида пайдо бўлган оқова сувни йиғувcҳи;
   
3. 
   йиғилган сувларни оқизувcҳи;
   
4. 
   махсус аҳамиятга эга бўлган жойлар ҳамда жарликлар ва кўcҳкиларни оқова сув таъсиридан муҳофаза қилувcҳи.