9-amaliy mashg’ulot elektr o‘tkazuvchi sim va kabellarning hisobi Qisqacha nazariy ma'lumotlar

9-AMALIY MASHG’ULOT
Elektr o‘tkazuvchi sim va kabellarning hisobi
Qisqacha nazariy ma'lumotlar: Ma’lumki xar bir utkazgich yuklanishi chegaraviy tok mikdoriga Tula javob berishi kerak. Montaj kilish sharoiti, atrof muxit xolati, utkazgichlarning konstruktiv xos xusiyatlarini xisobga olib, qabul kilingan utkazgichlar uchun, tokni xisobiy mikdorini aniklaymiz. Eng katta kuvvatga ega bulgan motor va eng uzokda joylashgan iste’molchilarni energiya Bilan ta’minlaydigan utkazgichlarni kesim yuzalari uchun kuchlaniy pasayuvini aniklaymiz. Aniqlangan kuchlanish pasayuvlari ΔUxis. PUEga asosan ichki elektr tarmoklarida ruxsat kilingan ΔURux=2,5% dan oshmasligi kerak.
Elektr tarmoqni kuchlanish pasayishiga ko‘ra hisoblash (tanlash). Elektr iste’molchilarda kuchlanish kattaligining nominal qiymatidan og‘ishi (ortishi yoki pasayishi) uning ishlashini yomonlashtiradi.
Masalan cho‘g‘lanma yoritkichlar uchun kuchlanishning 10%ga ortishi uning xizmat muddatini 4-marta qisqarishiga olib keladi, a 10%ga kamayishi esa uning yorug‘lik oqimini 67%ga kamayishiga olib keladi.
Kuch tarmoqlarida esa elektr dvigatellar va boshqa uskunalarning normal ishlashi buziladi elektr motorlar ishonchsiz ishlaydi.
Ma’lum qarshilikli o‘tkazgichdan tok oqib o‘tganda unda ma’lum bir kuchlanish pasayishi sodir bo‘ladi: ΔU=IF.
Bu kuchlanish kuchlanishning yo‘qlishi deyiladi.
Yoki kuchlanishning tarmoq boshi va oxiridagi kattaliklarining farqi kuchlanish yo‘qolishi deyiladi.
Kuchlanish og‘ishining chegara qiymati:

• 
  Chorvachilik va parrandachilik fermalari uchun ΔU=yo5%.
  
• 
  Boshqa q/x iste’molchilari uchun ΔU=yo7.5%.
  

Bir tarmoq uchun:

Butun tarmoq uchun:

S=46 (U=380/220, 3 fzali 0li tarmoq uchun)
S=7.7 (U=220 V, 2 simli o‘tkazgich).
Agar yeste’mol miqdori doimiy bo‘lsa ( ) 87600 soat bo‘ladi, I_dop. T ga teskari proporsional bo‘ladi.
Max-dan foydalanish vaqti deb shunday vaqt qabul qilinganki bu vaqtda iste’mol toki max bo‘lib elektr energiya iste’moli yillik miqdoriga teng bo‘lsin:
Demak: T=W_god/P_max (soat)
Iqtisodiy tok zichligi A/mm2
Max. iste’mol tokidan foydalanish vaqti:
Tashqi yoritish uchun 2100-3600 s.
Ichki yoritish uchun 1500-2500 s.
Sanoat ishlab chiqarishi uchun:
1 smenada – 2000-3000 s.
2smenada – 3000-4500 s.
Jadvaldagi kattaliklarga to‘g‘irlash koeffisientlari kiritiladi, agarda:
Max. tungi vaqtga to‘g‘ri kelsa tok zichligi 40%ga oshiriladi (K_u=1.4)
S≤16 mm² bo‘lsa tok zichligi 40%ga oshiriladi K_u=1.4
Butun tarmoq bir xil yuzali o‘tkazgichdan bo‘lsa va turli xil quvvatli iste’molchilar bo‘lsa je boshdagi bo‘lmalar uchun oshiriladi.

Iqtisodiy tok zichligi bo‘yicha tekshirilmaydigan tarmoqlar quyidagilar:

1. 
   Sanoat iste’molchilari, agar ularda U≤1000 V va T=4000...5000 s bo‘lsa.
   
2. 
   1000 V gacha bo‘lgan barcha iste’molchilar uchun.
   
3. 
   Kuchlanish yo‘qotilishiga tekshirilgan yoritish tarmoqlari.
   
4. 
   Vaqtincha qurilgan inshootlardagi tarmoqlar va ish muddati 5 gacha bo‘lgan iste’molchilar uchun.
   

O’tkazgichlar 2 ta usulda tanlanadi.

1.Chegaraviy tok usuli.
2.Ruxsat etilgan kuchlanish pasayishi.
Chegaraviy tok usulida o‘tkazgichlarni tanlash .Tanlash kabel ketma ketligi.
(1)
Iste’molchining hisobiy toki topiladi.
(2)
uslubiy qo‘llanmani 13- jadvaldan olinadi.
O’tkazgichning chegaraviy tok hisobiy tokdan katta yoki kichik (1-2 jadvaldan olinadi)
(3)
1.Payvandlash posti, har bittasi alohida hisoblanadi.
A (1)
=1*56.5=56.5 A (2)
A (3)

mm²
APV (3x16)
ANRG (3x16)


2. Yoritgich shiti.




mm²
APV (3x2.5)



APV (3x2.5)
AVVG (3x2.5)




APV (3x2.5)
Umumiy tarmoq


APV (3x2.5)
mm²
APV (3x2.5)

Ruxsat etilgan kuchlanish pasayishiga ko‘ra o‘tkazgichlarni tanlash quyidagi ketma-ketlikda olib boriladi.

1ta tarmoq uchun
(1)
Butun tarmoq uchun
(2)
Bu yerda P-ite’molchi quvvati
l-uzunligi iste’molchigacha bo‘lgan masofa
S-koeffitsiyent
S-46 (U=380/220 V,3 fazali 0 tarmoq )
S-7.7 (U=220 V, 2 simli o‘tkazgich)

1. 
   mm²
   

mm²

APV (3x2.5)

2. 
   mm²
   

APV (3x2.5) mm²

Keyslar to’plami

1. 
   O’tkazgichlarning ko‘ndalang kesim yuzasini aniqlashning nechta usuli mavjud?
   
2. 
   Ruxsat etilgan kuchlanish isrofi bilan o‘tkazgichlarning ko‘ndalang kesim yuzasini aniqlashning ketma-ketligini tushuntiring.
   
3. 
   Ruxsat etilgan tok kucha asosida o‘tkazgichlarning ko‘ndalang kesim yuzasini aniqlashning ketma-ketligini tushuntiring.
   

Adabiyotlar
1. Elektrotexnik spravochnik. 3-tom, kniga pervaya, razdel 38. (Pod obщey redaksiyey professorov MEI) M.: Energoatomizdat, 1988.
2. Texnika visokix napryajeniy. Pod obщey red. D.V. Razevige, M.: Energiya, 1991.