9-bob. Tovar-moddiy zaxiralar hisobi

9.2. T o v a r-m o d d iy z a x ira la rn i tu rk u m la sh v a b a h olash
Iqtisodiyotni modemizatsiyalash sharoitida korxonalarda tovar- 
moddiy 
zaxiralaridan foydalanish ustidan nazoratni kuchaytirish, 
ulaming oqilona sarflanishiga rioya qilish, mahsulot tannarxida moddiy 
xarajatlarning salmog‘ini minimallashtirish masalalariga alohida e ’tibor 
beriladi.
9.2-rasm.Tovar-moddiy zaxiralar tarkibi
Ishlab chiqarish zaxiralari - xo‘jalik yurituvchi subyektda 
keyinchalik qayta ishlashga yo‘naltirilgan sotib olingan yoki mustaqil 
ravishda tayyorlangan buyumlardir41.
9.3-rasm. Ishlatilish tartibiga ko‘ra tovar-moddiy zaxiralam ing
turkumi
Materiallar — ishlab chiqarish jarayonida bir marotaba 
qatnashadigan va o ‘z qiymatini bir ishlab chiqarish sikli davomida to ‘liq 
ravishda yangidan yaratilayotgan mahsulotga o ‘tkazadigan aktivlardir.
41 Financial and managerial accounting, 12e, Carl S.W arren, Jam es M .Reeve, Jonathan E.D uchac, 232-page, 2014
245

---

Xomashyo va asosiy materiallar - ishlab chiqarilayotgan 
mahsulotlaming moddiy asosini tashkil etadi yoki uni tayyorlashning 
zaruriy qismi hisoblanadi.
Tovar-moddiy zaxiralam ing egalik qilish 
huquqi bo‘yicha turkumlanishi
Xususiy (egalik huquqi hamda 
xo‘jalik yuritish yoki operativ 
boshqarish huquqi bo‘yicha)
Xususiy boMmagan
Qabul qilinadigan y o ‘ldagi 
boyliklar, agarda yetkazib berish 
shartnomasiga muvofiq egalik 
huquqi tashkilotga o ‘tgan boMsa
0 ‘matilgan tartibda mol yetkazib 
beruvchilar schyotlarini 
toMashdan bosh tortish hollarida 
m as’ul saqlashga qabul qilingan 
hamda mol yetkazib beruvchilar 
schyotlarini toMashdan oldin 
sarflanishi taqiqlangan boyliklar
Tashkilotga tegishli bo‘lgan, 
boshqa tashkilotlarga qayta 
ishlashga hamda sotish uchun, 
shu jumladan komissiya shartlari 
bo‘yicha egalik huquqi xaridorga 
o ‘tgungacha, berilgan boyliklar
Qiymati toMovsiz qayta ishlashga 
qabul qilingan boyliklar
Garovda hisoblangan 
tashkilotning omborida yoki 
garov oluvchida saqlash uchun 
berilgan, ammo tashkilotga 
tegishli boyliklar
Komissiya (konsignatsiya) 
shartlarida sotish uchun mol 
yetkazib beruvchilardan qabul 
qilingan boyliklar
9.4-rasm. Tovar-moddiy zaxiralam ing egalik qilish huquqi bo‘yicha