9-bob. Tovar-moddiy zaxiralar hisobi

Hisobdor shaxslardan tovar-moddiy zaxiralam ing kirim qilinishi
№
X o‘jalik operatsiyalarining mazmuni
Summa, 
m ing so ‘m
Debet Kredit
1 H isobot berish sharti bilan pul m ab lag 'lari 
berildi
300
4230
5010
2 M ahsulotlar kirim qilindi
300
1090
4230
3 K orxonaning 
h iso b d o r 
shaxsdan 
qarzi 
aks 
ettirildi
20
1090
6970
4 H isobdor 
sh ax sg a 
farq 
su m m asig a 
pul 
m a b la g 'la ri berildi
20
6970
5010
T a’kidlash lozimki, balansning 150-satri bo‘yicha materiallami 
qayta ishlashda paydo bo ‘ladigan chiqindilar ham hisobga olinishi 
kerak. Ishlab chiqarish jarayonida materiallami qayta ishlashda paydo 
bo‘ladigan chiqindilarga material laming ushbu turiga xos bo‘lgan 
sifatini (to‘laligi, shakli va boshq.) to ‘liq yoki qisman y o ‘qotgan 
materiallaming qoldiqlari kiradi.
Korxona tomonidan mahsulotlami tayyorlash, ishlar, xizmatlami 
bajarish, xo‘jalik ehtiyojlarida ishlatilishi yoki chetga sotilishi mumkin 
bo‘lgan materiallar chiqindilari qaytariladigan chiqindilar deb ataladi.
Korxonaning 
ichida 
yoki 
chetga 
sotish 
uchun 
ishlatib 
boMmaydigan 
materiallar 
chiqindilari, 
shuningdek 
ko‘zga 
ko‘rinmaydigan chiqindilar (qirindi, kuyindi va sh.k.) qaytarilmaydigan 
chiqindilar deb ataladi.
259

---

Qaytariladigan chiqindilar qiymati ishlab chiqarish xarajatlari 
summasini kamaytiradi. Topshirish yukxatlari asosida ombordagi 
materiallar chiqindilariga ulaming qiymatini tegishli buyurtma bo‘yicha 
xarajatlardan hisobdan chiqarish to ‘g ‘risida guruhlangan qaydnoma 
tuziladi.
T o‘lovni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash sharti bilan xarid 
qilinadigan materiallaming qiymati to‘lovni kechiktirish yoki bo‘lib- 
boMib to ‘lash summalarini hisobga olmagan holda shakllantiriladi. 
Materiallaming to ‘lovni kechiktirish yoki bo ‘lib-bo‘lib to ‘lash taqdim 
etilmasdan sotiladigan qiymati bilan sotib olinayotgan materiallar 
bo‘yicha umumiy to ‘lov summasi o ‘rtasidagi farqni to ‘lovni kechiktirish 
yoki bo‘lib-bo‘lib to ‘lash davri mobaynida joriy toMovning kechiktirish 
yoki b o iib -b o ‘lib to ‘lash bo‘yicha toMovlaming umumiy summasidagi 
solishtirma og‘irligiga bogMiq holda moliyaviy xarajatlar (foizlar 
bo‘yicha xarajatlar) sifatida tan olish lozim.
Misol. Korxona 12000 ming so‘mga materiallami xarid qiladi, shu 
jumladan QQS 2000 ming so‘m. Shartnoma bilan 50 foiz oldindan 
to ‘lov 
nazarda 
tutilgan, 
to ‘lovning 
qolgan 
summasi 
3 
oyga 
kechiktiriladi. T o ‘lovni kechiktirganlik uchun korxona materiallar 
sotuvchisiga kechiktirilgan summaning 10 
%i miqdorida haq to ‘lashi 
kerak.
9 .7-jadval