9. Ichki yonuv dvigatellari va gaz turbinali qurilmalar ssikllari

16.5-rasm.

16.6-rasm.

q₁ va q₂ larni qiymatlarini siklning termik F.I.K. formulasiga qo‘yamiz:

(16.4)

T₂, T₃ va T₄ temperaturalarni ishchi jismning boshlang‘ich temperaturasi T₁ orqali ifodalaymiz:

1-2 adiabata uchun

2 – 3 izoxora uchun

va

3 – 4 adiabata uchun

Olingan qiymatlarni (16.4) formulaga qo‘yamiz.

U holda

yoki
(16.5)

Ushbu GTQ ning termik F.I.K. k,  va  larga bog‘liq bo‘lib, bu kattaliklar ortishi bilan ko‘payadi.

16.4. GTQ sikllarini taqqoslash
16.7 – rasmda bosimning ortish darajalari bir xil va maksimal temperaturalari ham bir xil bo‘lgan GTQ ning sikllari keltirilgan. Rasmdan ko‘rinib turibdiki, =const da issiqlik keltiriladigan GTQ siklining F.I.K. yuqori bo‘lar ekan.
Haqiqatdan ham 16.7 – rasmdan ko‘rinib turibdiki, issiqlik keltirishning o‘rtacha integral temperaturalari va issiqlik olib ketishning o‘rtacha integral temperaturalari bo‘ladi, ya’ni:
_t.izoh>_t.izob.

16.7-rasm.

16.8-rasm.

16.8 – rasmda bosimning ortish darajalari har xil va maksimal temperaturalari bir xil bo‘lgan GTQ ning sikllari tasvirlangan. Bu rasmdan ko‘rinib turibdiki, va , ya’ni o‘rtacha integral temperaturalar bo‘yicha aniqlangan termik F.I.K. p= const da issiqlik keltiriladigan GTQ sikl uchun katta bo‘lar ekan:

_t.izob>_t.izoh

16.5. Gaz – turbinali qurilmaning F.I.K. ni oshirish yo‘llari

Issiqlik p=const da uzatiladigan GTQ ning termik F.I.K. bosimning ortish darajasi  oshishi bilan ortadi. Lekin  oshishi bilan gazlarning yonish oxiridagi temperaturasi ham ortadi, buning natijasida turbina kuraklari va soplo apparatlarini sovitish qiyinlashadi va natijada ular tezda ishdan chiqadi.

GTQ larning F.I.K. ni oshirish uchun ularning ish sharoiti qisman o‘zgartiriladi. Qurilmalarda issiqlikni regeneratsiyalash, havoni kompressorda ko‘p bosqichli siqish, ko‘p bosqichli yonish kabi usullar qo‘llaniladi. Buning natijasida GTQ lar mukammallashadi va uning iqtisodiy jihatdan tejamliligi ortadi.
Regeneratsiyalash usulini GTQ da tadbiq etilishini mufassalroq ko‘rib chiqaylik.


16.9-rasm.
16.9 – rasmda regeneratsiyali, issiqlik p=const da uzatiladigan GTQ tasvirlangan. Turbokompressor 4 da siqilgan havo regenerator 8 ga yuboriladi, bu yerda havo yonish kamerasi 1 dan soplo 2 orqali turbina 3 da ishlab bo‘lgan gazlardan p=const da issiqlik oladi. Regeneratorda isitilgan havo forsunka 7 orqali yonish kamerasi 1 ga yuboriladi. Shu yerga yoqilg‘i nasosi 5 dan forsunka 6 orqali yoqilg‘i yuboriladi. Shunday regeneratsiyali GTQ ning ideal sikli 16.10 va 16.11–rasmda tasvirlangan.