9-Ma’ruza. Internet tarmog‘ining tuzilishi Reja

edu (education) 
ta’lim muassasalari; 
com (comertial) 
tijorat muassasalari; 
org (organization) 
savdo-sotiq bilan bog‘liq bo‘lmagan (davlat) muassasalari; 
gov (goverment) 
hukumat muassasalari; 
Net 
(network) 
Telekommunikatsion va ma’lumot xizmatlarini ko‘rsatadigan 
muassasalar; 
int (international) 
xalqaro muassasalar; 
mil (millitary) 
harbiy muassasalarga oid ma’lu-motlarni bildiradi. 
Quyidagilar (yuqori domenlar) geografik belgilar bo‘yicha tuzilganligini bildiradi 
uz 
O‘zbekiston 
ru 
Rossiya 
uk 
Buyuk Britaniya 
ca 
Kanada 
va hokazo. 
Bundan tashqari, hozirgi kunda mamlakatlar kodi va ularning kommunikatsion 
imkoniyatlari tizimi ishlab chiqilgan Internet elektron aloqa kodlari mavjud va Medison 
universiteti professori, Internet koordinatori Larry Landweber taqdim qilgan (1992 yil) 
mamlakatlarning ba’zilarini shunday kodlari ro‘yxatini keltiramiz.
----AO
Angola 
----AZ
Ozarbayjon 
-BIUF–UZ
O‘zbekiston 
-biu - EC
Ekvador 
BIUFO- IE
Irlandiya 
--IU— KZ
Qozog‘iston 
--IU— KG
Qirg‘iziston 
--IU— TJ
Tojikiston 
Bunda B, I, U, F, O harflar quyidagilarni bildiradi: 
B 
BITNET 
I 
INTERNET 
U 
UUCP 
F 
FIDONET 
O 
OSI 
------ 
aniq ma’lumotlar yo‘q. 
Agar bu ma’lumotlar katta harflar bilan yozilsa, u to‘laqonli; kichik harflar bilan yozilsa, 
u to‘laqonli emasligini bildiradi. Masalan: Braziliya BIUF BR kodiga ega bo‘lsa, Bolgariya 

---

bIUF.BG kodiga ega. Bunda bu kod Braziliyada Bitnet, Internet, UUCP, Fidonet xizmatlari to‘la 
qonli yo‘lga qo‘yilganligini, Bolgariyada esa Bitnet to‘la emas (b), Internet, UUCP, Fidonet esa 
to‘la yo‘lga qo‘yilganligini bildiradi. Lekin bu kodlarning birinchi qismi kun, oy sari tabiiy 
o‘zgarib boradi.
Internet xost kompyuterlari domen nomi (domain name) orqali topiladi. Domen nomi 
xost kompyuterni tashkilot nomini aniqlovchi (topuvchi)dan tashkil topgan bo‘lib, xost 
kompyutyerda ular o‘ngdan chapga qarab yuqori domen hisoblanadi. Xost kompyuter nomida 
domenning barcha qismlari ko‘rsatilgan bo‘ladi. 
Masalan: www.lpmm.univ_metz.fr/euromech, yozuv Internet-ning WWW xizmatga oid 
lpmm xost kompyuteri Fransiyaning (fr) Mes universitetida (univ_metz) joylashganligini, 
euromech esa shu kompyutyerda joylashgan katalog nomini, www.ams.org esa notijorat 
Amerika matematik jamiyati (ams) Internetning WWW xizmatidagi xost kompyuterni bildiradi. 
IP manzil Internetda kerakli kompyuterni topish uchun ishlatiladigan sonli manzildir. 
Internet dasturlari avtomatik ravishda xost kompyuterlar domen manzillarini IP-manzilga 
o‘zi o‘tkazadi. Xost kompyuterlar IP manzil orqali ma’lumotlar bilan almashadi. 
FAQ (Frengently Asked Questions - tez-tez so‘raladigan savollar).WWWda tez-tez 
so‘rab turiladigan savollar va ularning javoblari arxiv fayllar sifatida saqlanadi. Bu fayllar FAQ 
deb ataladi. Bunday savollar minut, soat sayin paydo bo‘lib turishi tufayli ularning hajmlari 
kengayib boraveradi. Bundan tashqari, unda turli operatsiyalarni bajarish to‘g‘risidagi 
ma’lumotlar va tavsifli muammolarni qanday hal qilish usullari ham mavjud. FAQ hujjatlarini 
barcha foydalanuvchilar ishlatishi mumkin va u Web sahifalarda ham saqlanadi. Bu bilan 
shug‘ullanadigan maxsus foydalanuvchilar bor. 
Ko‘pgina tijorat veb-saytlari "Tez-tez so‘raladigan savollar" so‘zi bilan qisqacha savollar 
bilan bog‘lanishadi. Haqiqatan ham, veb-saytga tashrif buyuruvchilarning ko‘pchiligi ushbu 
sahifaga o‘zlarini yo‘naltirishning uslubi sifatida qarashadi. Yaxshi FAQ sahifasi veb-saytning 
siyosati, mazmuni yoki tartib-qoidalariga nisbatan deyarli barcha savollarga javob berishlari 
kerak. Ushbu savollarni oldindan aytib berish orqali veb-sayt egalari ko‘pincha e-pochta hajmini 
sezilarli darajada kamaytiradi. 
Tez-tez so‘raladigan savollar sahifasi odatda savol-javob formatida yoziladi va osonroq 
topish uchun turli toifalarga ajratilishi mumkin. Misol uchun, elektron veb-sayti uchun tez-tez 
so‘raladigan savol sahifasi mol, qaytarish siyosati, texnik qo‘llab-quvvatlash , sotuvchilar va 
reklama kabi bo‘limlarga bo‘linishi mumkin. Har bir bo‘linma har bir bo‘limda bilimdon 
xodimlar tomonidan odatda so‘raladigan va javob beradigan o‘z savollariga javob berishi kerak 
edi. 
Tez-tez so‘raladigan savollar sahifalari to‘liq bo‘lishi shart emas, lekin mijozlar yoki 
boshqa tashrif buyuruvchilarning ko‘plab savollariga javob berishi kerak. Ko‘plab veb-saytlar 
ushbu savollarga tegishli bo‘limga yuboriladigan onlayn shakllar yoki elektron pochta 
aloqalarini taklif qiladi. Foydalanuvchilarning aniq so‘rovlarni yuborishdan oldin butun sahifani 
o‘qib chiqishga qat’iy rag‘batlantirilishi mumkin, chunki ular izlayotgan javoblar boshqa 
toifalarga bo‘linishi mumkin. 
Muayyan savollar veb-saytdan veb-saytga o‘zgarganda, odatda tez-tez so‘raladigan 
savollar
formatida yozilgan ba’zi umumiy savollar mavjud. Kompaniyaning tarixi va 
missionerlik bayonoti haqidagi asosiy savollar tez-tez so‘raladigan savollar sahifalarida, 
shuningdek, asosiy xodimlar va ular bilan bog‘lanish manzillari haqidagi ma’lumotlarni o‘z 
ichiga oladi. To‘lov jadvallari yoki usullari haqida savollar ushbu sahifada ham javob berishi 
mumkin. Orqaga qaytish siyosati va yuk ma’lumoti ham ko‘pincha mavjud. Ba’zi veb-sayt 
egalari kamroq javob beradigan savollar sahifasini yaratish uchun ma’lum bo‘lgan, ular noto‘g‘ri 
savollar yoki tilda javoblar bilan yakunlangan. Ba’zi veb-sayt egalari an'anaviy savol sahifasini 
butunlay yo‘q qilishdi yoki tanlangan savol-javob formatini bartaraf qilish uchun o‘z sahifalarini 
qayta tikladilar. 
Takrorlash uchun savollar 

---

1. Tarmoq va uning tushunchasi nima na’noni anglatadi? 
2. IP (Internet Protocol) nima? 
3. Domen va host tushunchasi haqida ma`lumot bering? 
4. FAQ tizimi haqida ma`lumot keltiring.