9-maruza: uch fazali va mahsus transformatorlar reja: Uch fаzаli trаnsformаtor; Аvtotrаnsformаtorlаr

3. Oʼlchаsh trаnsformаtorlаri 
Oʼzgaruvchan tokning yuqori kuchlanishli zanjirlariga ulanadigan oʼlchov 
asboblarining oʼlchash chegaralarini kengaytirish maqsadida kuchlanish va tok 
transformatorlaridan foydalaniladi. Chunki bunday zanjirlarda oʼlchash 
chegaralarini qoʼshimcha qarshilik va shuntlar yordamida kengaytirish mumkin 
emas, negaki oʼlchash asboblarining chulgʼamlari yuqori kuchlanish ostida boʼlib, 
undan foydalanishda xizmat koʼrsatuvchi shaxs hayoti uchun katta xavf tugʼiladi. 
Yuqori kuchlanishli tarmoq va asbob-uskunalarni himoya qilish uchun turli 
himoya relelardan foydalaniladi. Ular ham tarmoqqa oʼlchash asboblari kabi tok va 
kuchlanish transformatorlari yordamida ulanadi. 

---

4 
Kuchlanishni oʼlchash transformatori. Kuchlanish transformatorning 
zanjirga ulanish sxemasi va uning belgilanishi 9.3- a va b rasmda koʼrsatilgan.
9.3-rasm.
a)
V
1
U
2
U
a
x
A
X
b)
V
V
1
w
2
w
Yuqori kuchlanishli birlamchi chulgʼamning oʼramlari soni w1 nisbatan 
koʼp boʼlib, tarmoqqa parallel ulanadi, yaʼni oʼlchanadigan kuchlanish bevosita 
taʼsir ettiriladi. Ikkilamchi chulgʼamning oʼramlari soni w
2
nisbatan kam boʼlib, 
unga voltmetr, vattmetr, schyotchik va boshqa asboblarning kuchlanish gʼaltaklari 
ulanadi. 
Kuchlanish 
transformatorlaridagi 
birlamchi 
chulgʼamning 
nominal 
kuchlanishi 
yuqori kuchlanishli tarmoqning yoki qurilmaning nominal 
kuchlanishiga, ikkilamchi chulgʼamning nominal kuchlanishiga, ikkilamchi 
chulgʼamning nominal kuchlanishi
esa 100 V ga teng qilib olinadi. 
Kuchlanish transformatorlari bir fazali va uch fazali qilib ishlab chiqariladi. 
Bunday transformatorlarning transformatsiya koeffitsienti: 
Oʼlchanayotgan kuchlanishning haqiqiy qiymatini bilish uchun voltmetrning 
koʼrsatishini transformatsiya koeffitsienti
ga koʼpaytirish kerak. Kuchlanish 
transformatorlarining past kuchlanishli ikkinchi zanjirida oʼta yuklanish yoki qisqa 
tutashishdan saqlanish maqsadida himoya saqlagichlar oʼrnatiladi. Аyrim 
sabablarga koʼra yuqori kuchlanishli chulgʼam izolyatsiyasi shikastlansa, uning 

---

5 
transformatorga tegib qolish xavfi tugʼiladi. Bunday falokatning oldini olish uchun 
kuchlanish transformatorining past kuchlanishli chulgʼami va temir oʼzagi yerga 
ulangan boʼladi. 
Kuchlanish transformatori boshqa elektr oʼlchov asboblari kabi 0,5; 1,0; 3,0 
aniqlik sinfiga ega.