9-mavzu: Statistik fizika va tеrmоdinamika

5. Elektr dipoli va dipol maydoni

E

9.2 – расм.

lektr dipol deb ikkita nuqtaviy >0 va - zaryadlardan tashkil topgan sistemaga aytiladi. Zaryadlar orasidagi l masofa shu sistemadan uning maydoni kuzatilayotgan nuqtalargacha bo‘lgan r masofadan kichik bo‘ladi.

Bunday model atom va molekulalarning elektr hossalarini, hamda ularga tashqi maydon ta’sirini juda yaxshi tasvirlaydi ifodalar ekan. SHuning uchun fizikada atom va molekulalarni elektr dipol ko‘rinishida tasvirlashdan keng foydalaniladi.

Dipol o‘qi bo‘ylab manfiy zaryaddan musbat zaryadga yo‘nalgan vektorni dipolning elkasi deyiladi va uning moduli zaryadlar orasidagi masofaga teng (13.5-rasm).

Dipolning musbat zaryadini elkaga ko‘paytmasiga dipolning elektr momenti (dipol elektr momenti) deyiladi:

(13.28)

vektorning yo‘nalishi elka yo‘nalishiga mos keladi.

Nazorat uchun savollar:
1. Vakuumdagi elektr maydon uchun Gaussning elektrostatik teoremasi va uning sodda elektr maydonlarini hisoblashda qo‘llanilishi.

2. Elektrostatik maydon kuchlarining bajargan ishi. Elektrostatik maydon kuchlanganlik vektorining sirkulyasiyasi.

3. Elektrostatik maydon potensiali. Nuqtaviy zaryad va zaryad tizimi maydonlarining potensiali.

4. Elektrostatik maydon kuchlanganligi bilai potensiali orasidagi bog‘lanish. Maydonlar superpozitsiya prinsipi.

5. Elektr dipoli va dipol maydoni.