9-Tajriba mashg’ulot Mavzu: Frezalar turlari va geometriyasini o’rganish

Qattiq qotishma bilan jihozlangan frezalar 
konstruksiyasining alohida xusisiyatlari. 
 
Frezalar konstruksiyasi va ularning ishlash sharoiti, 
unumdorligi yuqori qattiq qotishmalar, mineralokeramikalar va 
o‘ta qattiq materiallardan keng 
foydalanish mumkinligini taqazo etadi. Qattiq qotishmalarni keng 
qo‘llanilishiga quyidagi frezalash jarayonining afzalliklari kiradi: 
1) kam qalinlikda va uzunlikda chiquvchi qirindini qulay 
shakli, yaxshi transport foydaligini ta’minlovchi; 
2) kesuvchi elementlarda issiqlik kuchlanishlarini 
pasaytiruvchi kesish jarayonining uzunligi; 
3) tebranishlarga qarshi bikrlik. 
Bu xususiyatlar qulay o‘ta qattiq materiallarni qo‘llash, 
frezalarni katta o‘lchamdagi tanasiga o‘zgaruvchan plastinka 
elementlarini mahkamlash imkoniyatini beradi. 
Frezalash jarayonining kamchiliklariga quyidagilar kiradi: 
1) zarba bilan ishlash; 
2) notekis frezalashda titrashlarni va tebranishlarni keltirib 
chiqaruvchi omillarning paydo bo‘lishi; 
3) qirindining qalinligi nolga teng bo‘lganda kesish (slindrik 
frezalashda); 
4) barmoqli, diskasimon va ariqcha (paz) ochadigan 
frezalarda qiyin qirindi chiqarish. 
5) kesuvchi qirralarni, o‘qdagi va radial urilishiga talablar 
oshgandagi yig‘ma frezalarni tayyorlash narxi balandligi. 

---

Mashinasozlik sanoatida quyidagi qattiq qotishmali frezalar 
ishlab chiqariladi va ishlatiladi: silindrik, diskali, barmoqli 
(konsevыe), toretsli, shponkali, ichkariga kesadigan T simon 
ariqchalarga ishlov beradigan va maxsus. 
Diskasimon va silindrik frezalarni ushbu darslikning 6.2.-
paragrifida ko‘rib chiqilgan edi. 
Barmoqli (konsevыe) frezalar. Barmoqli frezalar quyidagi 
turlada ishlab chiqariladi: yaxlit va po‘latli silindrik quyrug‘i bilan; 
qattiq qotishma bilan jihozlangan to‘g‘ri plastinkali konusli 
quyruqli; vintsimon qattiq qotishmali plastinka bilan jihozlangan 
silindrik konusli quyrug‘i bilan; qattiq qotishma bilan jihozlangan 
koronkali slindrik, konusli va rezbali quyrug‘i bilan, gumbazli, 
silindrik va konusli. 
Yaxlit va po‘latli silindrik quyruqli barmoqli frezalar GOST 
18372-73E ga asosan bajariladi, ular qiyin ishlov beriladigan 
materiallardan tayyorlangan zagatovkani tekisligiga, pog‘onasiga 
ishlov berish uchun mo‘ljallangan.