A avloniy nomidagi xalq ta‟limi muammolarini o„rganish va istiqbollarini belgilash ilmiy-tadqiqot instituti

---

A.AVLONIY NOMIDAGI XALQ TA‟LIMI MUAMMOLARINI 
O„RGANISH VA ISTIQBOLLARINI BELGILASH ILMIY-TADQIQOT 
INSTITUTI 
 
 
 
 
“Uzluksiz kasbiy rivojlantirish – 2022” loyihasi 
 
 
 
Fandagi yangiliklar, fanni o„qitishning dolzarb masalalari  
yoki
O„quvchilar kompetensiyalarini baholash usullari va vositalari  
moduli bo„yicha 
 
 
 “CHIZMACHILIK FANINI O„QITISHNING DOLZARB 
MASALALARI” 
 
o„quv kursining
“Chizmachik fanidan sinfdan tashqari ishlarni tashkil qilish metodikasi” 
mavzusidan ma‟ruza matni 
 
 
 
 
 
Ma’ruzasi: Sindarova Shoxista Maxammatovna 
Toshkent 2022 
 

---

5-Mavzu: Chizmachik fanidan sinfdan tashqari ishlarni tashkil qilish 
metodikasi. 
Reja: 
1.1 Oʻquvchilarning mustaqil ta`limning shakllari va uni tashkil etishning 
maqsad va vazifalari. 
1.2 Chizmachik fanidan mustaqil ta`limning shakllari 
1.3 Oʻquvchilar tomonidan oʻquv jarayonidagi mustaqil faoliyatini rivojlantirish 
metodikasi. 
Chizmachik fanidan sinfdan tashqari ishlarni tashkil qilish metodikasi 
1.1. Oʻquvchilarning mustaqil ta`limini tashkil etishning maqsad va 
vazifalari.
KIRISH 
Mavzuning dolzarbligi. Taʻlim sohasida boʻlayotgan har bir oʻzgarish 
jamiyatimiz ravnaqiga ijobiy taʻsir qilishiga shubha yoʻq. Mamlakatning 
intelektual salohiyatini oshirish, davlat taʻlimi standarti talablariga javob bera 
oladigan, yetuk, raqobatbardosh kadrlar tayyorlashda muhim omil hisoblanadi. 
Qaysi sohada boʻlmasin bilimlarni mustaqil ravishda egallashga intilish-
oʻquvchi faoliyatining taʻlim muassasasidagi eng ajralib turadigan xususiyati, 
mustaqil oʻqib, bilim orttirish asosi hisoblanadi. Taʻlim tizimida mustaqil bilim 
olish, nazorat qilish mustaqil taʻlim olishning asosiy omillaridan biri 
hisoblanadi. Mustaqil bilim olishda avvalo, oʻquvchilarga mustaqil ishlashga, 
erkin, ijodiy faoliyat yuritishga va eng asosiysi mustaqil fikrlashga ehtiyojni 
shakllantirish lozim.
 Mamlakatimizda oʻtkazilayotgan demokratik va huquqiy islohotlar, 
fuqarolik jamiyatini shakllantirishning yuksak talablari va zamonaviy xalqaro 
standartlarga javob beradigan yuqori malakali kadrlarni tayyorlash tizimini 
yanada takomillashtirish ta`lim tizimini tubdan isloh qilish va modernizatsiya 
jarayonlarini chuqurlashtirishda ilgʻor texnologiyalar hamda innovatsiyalarni 
ta`lim va tarbiya jarayonlariga tatbiq etishni taqozo etmoqda. Jahon tajribasi, 
yuksak darajada taraqqiy etgan mamlakatlar tajribasi bu haqiqatni qayta-qayta 

---

isbotlamoqda. AQSh, Angliya, Germaniya, Frantsiya, Xitoy, Koreya, Yaponiya 
kabi davlatlar ta`lim sifatini ta`minlash va ularni baholash tizimini yanada 
takomillashtirish, ilgʻor tajribalarni joriy etish boʻyicha dunyoda etakchi 
hisoblanadi. Dunyo «Taʻlimi taraqqiyotida intеrnatsionallashuv, globallashuv va 
axborotlashtirish tеndеntsiyalarining kuchayib borishi» kuzatilayotgan bugungi 
sharoitda boʻlajak oʻquvchilarni samarali muloqotga tayyorlash hamda ularning 
global fikrlashini rivojlantirishning pеdagogik mеxanizmlarini takomillashtirish 
alohida ahamiyat kasb etmoqda.  
Respublikamizning ta`lim sohasida oʻziga xos siyosati mavjud boʻlib, u 
asosan kadrlarni tayyorlashni rivojlantirishga qaratilgan kompleks chora-
tadbirlardan iboratdir. Hozirgi kunda bu borada qator islohatlar amalga 
oshirilmoqda. 
Xususan 
mamlakatimiz 
Prezidenti 
Sh.M.Mirziyoevning 
tashabbusi va rahbarligida qabul qilingan “2017-2021 yillarda Oʻzbekiston 
Respublikasini rivojlantirishning beshta ustuvor yoʻnalishi boʻyicha Harakatlar 
strategiyasi”da oliy ta`limda sifatli ta`lim xizmatlari imkoniyatlarini oshirish, 
mehnat bozorining zamonaviy ehtiyojlariga mos yuqori malakali kadrlar 
tayyorlash siyosatini davom ettirish belgilangan.
1
Mamlakat iqtisodiyotini modernizatsiya va isloh etish asosida uning 
yuksalishini ta`minlash hamda moliyaviy barqarorlik oʻquvchilarga javob 
beradigan ta`lim tizimini nazariy va amaliy jihatlarini oʻrganishda 
oʻquvchilarning mustaqil oʻqish va oʻrganishi muhim ahamiyatga egadir. 
Ta`lim-tarbiya jarayonida izchillik, tizimlilik, tarbiyaviy ta`sirlarning 
birligi, uzluksizligi va oʻquvchilar mustaqil ta`limining tashkil etilishi yaxlit 
birlikni hosil qiladi, bir-birini boyitib boradi hamda taraqqiy ettiradi. 
Oʻquvchilar mustaqil ta`limining asosiy maqsadi-oʻqituvchining rahbarligi 
va nazorati ostida yoki mustaqil ravishda oʻquvchida muayyan oʻquv ishlarining 
mustaqil ravishda bajarish uchun zarur boʻlgan bilim va koʻnikmalarni 
shakllantirish va rivojlantirishdan iboratdir.
1
Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича ҳаракатлар стратегияси тўғрисида
Ўзбекистон 
Республикаси Президенти фармони 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сон

---

Mustaqil 
ta`limining 
asosiy 
vazifalarida 
quyidagilar 
aks 
etadi: 
oʻquvchilarning yangi bilimlarni mustaqil tarzda puxta oʻzlashtirish 
koʻnikmalariga ega boʻlishi, axborot manbalaridan samarali foydalangan holda 
kerakli ma`lumotlarni izlab topishi, uning qulay usullari va vositalarini 
aniqlashi, oʻquv va ilmiy adabiyotlar, me`yoriy hujjatlari elektron oʻquv 
adabiyotlar va ma`lumotlar banki bilan ishlay olishi, internet tarmogʻidan 
maqsadli foydalanishi, turli topshiriqlarni bajarishda tizimli va ijodiy yondasha 
olishi nazarda tutiladi. 
Koʻpgina oʻquvchilar mustaqil ish va amaliy mashgʻulotlarning turli 
shakllarini afzal koʻrishadi, chunki mustaqil ravishda olingan bilimlarning 
kuchi va qiymati bebahodir. Mustaqil taʻlim- bu maqsad, vazifa, ifoda shakli va 
natijani tekshirishga ega boʻlgan oʻquvchilar ning faoliyati. Oʻquvchilar 
mustaqil ishashni xohlashadi va ishlaydilar. Ularni ushbu faoliyatni turini tashkil 
qilish va ragʻbatlantirishga yordam berish oʻqituvchining vazifasidir. Faqatgina 
oʻqituvchi oʻquvilarning yoshini, uning shaxsiy fazilatlarini inobatga olishi, 
oʻquvilar xotirasi va eʻtiboriga yuklarni teng taqsimlashi ularning mustaqil 
taʻlim olish qobilyatini shakllantirishga yordam beradi.
Soʻnggi yillarda oʻquvchilarning mustaqil ta`limini tashkil etish sohasida 
ma`lum tajribalar boʻlsada, bu ishlarda sezilarli oʻzgarishlar kuzatilmoqda. 
Shuni alohida takidlash joizki, oʻquvilarning tor yoki keng ma`noda boʻladimi 
baribir shu mustaqil ta`limsiz ta`limni muvvaffaqiyatli oʻzlashtirish hakida gap 
boʻlishi mumkin emas. Yana shuni esda tutish kerakki, oʻquvchilarning mustaqil 
ta`limi ma`ruza, amaliy, seminar, maslahatdan tamoman ajralgan va dastur bilan 
aloqasi boʻlmagan holda tartibsiz tashkil etiladigan ish degani emas. Aksincha u 
oʻqitiladigan fanning yoʻnalishi bilan uzviy dialektik bogʻliqdir.