A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

11.2. 0 ‘zbckistondagi manbashunoslik fani tarixi
XX asrn in g u m u m iy ta ra q q iy o ti o 'z b e k m an b ash u n o slig in i 
shakllanishiga olib keldi. Toshkentda 1870-yili davlat kutubxonasi tashkil 
etilib, uning sharq qo'lyozm alari bo'lim i ochilgan. XX asr boshlarida 
ushbu kutubxonada yuzdan ortiq qo'lyozm a jamlangan. Samarqandda 
qo'lyozmalar kutubxonasi mavjud bo'lgan. Jadidlar tomonidan Toshkentda 
“T uron” kutubxonasi ochilib, unda turkcha, tatarcha va ozarbayjoncha 
nashriar jamlangan.
O ktabrto'ntarishidan keyin Fitrat, Saydali, Sadriddin Ayniy va boshqa 
o'zbek ziyolilari o'tm ish merosni o'rganishga kirishdilar hamda “o'zbek 
millatchilari” nomini oldi.
Sho'ro davrida (1917-1990) O'zbekiston tarixi manbashunosligi fan 
sifatida shakllana boshladi. 1935-yili Toshkent Davlat xalq 
kutubxonasida 
4000 dan ortiq qo'lyozmalar mavjud bo'lgan. Bu yerda mashhur kitob 
bilimdoni Ibodulla Odilov(l872-1944) o 'z faoliyatini davom ettiigan.
1944-yili Toshkentda “ Sharq qo'lyozm alarini o'rganish instituti 
tuzildi. Unda A.A.Semenov, A.K.Arends, V.I.Belyayev, 
A .M u r o d o v
( 18 9 3 - 1971), A.Rasulov ( 1893-yilda tug'ilgan), C.Mirzayev( 1 8 8 5 -1961) 
kabi olim lar faoliyat ko'rsatgan.
XX asr O'zbek manbashunosligi tarixi A.Habibullayevning 
“ Adabiy

---

b ash u n o slik
va matnshunoslik”(2000) qo'llanm asida (81-85-betlar) 
uda 
yax sh i 
bayon etilgan. U nda keltirilgan m a’Ium otlarga shuni
* o 's h im c h a
qilish mumkinki, bu davrda asosan birinchi galda qadimgi 
o 'ly o z m a k ito b la r 
sobiq hukm dorlar kutubxonalari va aholi orasidan 
davlat tash k ilo tlarig a 
yig'ildi. Bu ishlaming samarasi sifatida O'zbekiston 
F an la r akadem ayasi 
tarkibida Abu Rayhon Beruniy nomli sharqshunoslik 
instituti 
tashkil etilgan edi. Ushbu joyda qadimgi qo'lyozm alar bilimdoni 
Ibodulla Odilov, 
Abdufattoh Rasulov, Abduqodir Murodov, Abdulla Nosirov 
va b o s h q a la r
faoliyat ko'satgan b o 'lib , ular institut xazinasidagi 
q o 'ly o z m a la m i 
o'ganishga qulaylik yaratish uchun uch turdagi katalog 
tu z g a n la r. 
Bu katalog keyincha q irqdan ziyod olim lar ishtirokida 
“ O 'z b e k is to n
Respublikasi fanlar akadem iyasi sharq qo'lyozm alari 
m ajm u asi” 
(1952-1987) nomli o 'n bir jildlik ms tilidagi katalog A.A. 
Sem yonov, 
D.G. Voronovskiy, A.O '. 0 ‘rinboyev, L.M. Epifanova, R.P. 
Jalilova ta h riri 
ostida chop etilgan.
Ushbu mashhur katalogdan tashqari yirik tarixchi olimlar alohida- 
alohida yozma manbalami o'rganib, ulam ing ilmiy tanqidiy matnlarini 
tiklashga intilganlar, eng muhimlarini ms tiliga taijim a qilganlar. Bu 
davrda o'zbek manbashunosligi umum ittifoq manbashunosligi sifatida 
o'rganilib, ularda O'zbekiston tarixi manbashunosligiga juda kam e ’tibor 
berilgani akademik B.Ahmedov tom onidan aytib o'tilgan.
O'zbekiston mustaqillikka erishgandan so'ng (1991) manbashunoslik 
fani oliy o'quv dasturlariga kiritildi. Mustaqillikdan awal B.Ahmedov 
manbalami o'rganishga kirishgan va o'quv yurtiga moslab qo'llanm a 
yaratgan edi. So'ngi yillarda B .A hm edovning “ O 'zbekiston tarixi 
manbalari” (2001), A.Habibullayevning “Adabiy manbashunoslik va 
m atnshunoslik” (2000), A .M ad raim o v nin g “ M anbashunoslikdan 
ma’mzalar majmuasi” (2001), M .Hasanovning “Sharq qo'lyozmalarini 
tavsiflash va fihristlash” (2004) hamda A.Madraimov va G.Fuzailova 
tuzgan “Tarixiy manbashunoslik” (2006) o'quv qo'llanmalari chop etilgan 
bo lib, ular mukammal darslik yaratishga asos bo'lib xizmat qilishi 
mumkin.