A b d u m a j id m a d r a im o V g avhar fu zailo V a

7.3.16. «Tarixi Salimiy»
“Tarixi Salim iy” ( “ Salimiyning tarixi” ) asari muallifi XIX asm ing 
ikkinchi yarm i va XX asm ing birinchi choragida o 'tgan Mirza Salimbek 
bo'lib, uning to 'liq ismi M irza Salim bek ibn M uham m ad Rahim dir. 
Olim 18 5 0 /5 1-yillari Buxoroyi sharifda badavlat va nufuzli xonadonda 
tavallud topgan.
Mirza Salimbek 1871-yili N ahrpoy (N orpoy) va Ziyovuddin hokimiga 
kotib b o 'lib ishga kiradi, lekin olti oydan keyin am ir M uzaffam ing 
farmoyishi bilan Toshkentga ms m a’m urlarining xatti-harakati va ayniqsa 
Buxoro xususida tutgan siyosatini kuzatib boruvchi qilib yuborildi.
M irza Salim bek Toshkentga choyfurush qiyofasida keldi va bu yerda 
12 yil istiqom at qildi. 1880-1883-yillari u am ir huzurida, 1884-1885- 
yillari Turkiston general-gubem atori huzurida Buxoro vakili bo'lib xizmat 
q ildi. 1885-yili M irza S alim bek S om jin tu m a n ig a a m lo k d o r qilib 
tayinlandi. S hundan keyin uning m artabasi yil sayin ortib bordi. 1891- 
1893-yillari Buxoro shahrining m irshabi, 1893—1920-yillari Yakkabog', 
N urota, Boysun, S herobod, Shahrisabz, C h o ijo 'y viloyatlarining hokimi 
va bosh zakotchi vazifalarida turdi. 1920-yilgi inqilobdan keyin Mirza 
Salimbek sho'ro tashkilotlarida, Buxoroda tashkil etilgan «Anjumani tarix*
244

---

(«Tarixshunoslar jam iyatida*)da xizm at qildi. M irza Salim bekning vafot 
etgan yili m a’lum emas.
M irza Salimbek bir necha yirik tarixiy va adabiy asar yozib qoldirgan. 
«K ashkuli S alim iy* (« S a lim iy n in g k ash k u li» ), « J o m i’ u l-g u lz o r»
(«G ulzorlar m ajm ui*), «K a’b al-axbo r hikoyalari*, «Hikoyati Abdulla 
ibn M uborak*, «Tarixi Salimiy* shular jum lasidandir.
Tarixchilar uchun eng m uhim i uning so'nggi asari «Tarixi Salimiy*dir. 
N .N orqulovning fikriga qaraganda, XX asm ing 20-yillarida yozilgan. 
U ning bosh qismi, C hingizxondan to am ir MuzafTar davrigacha bo'lgan 
tarix u m um lash tiru v ch i x arakterga ega. A sam in g I8 60 — 1920-yillar 
voqealarini o ‘z ichiga olgan katta qismi butunlay yangi bo'lib, muallifning 
o 'z i bu voqealam ing guvohi bo'lgan.
Asarda am ir MuzafTar davrida H isor, K o'lob, Baljuan, Q orategin va 
Darvozda b o 'lib o 'tg an isyonlar, B ux oro -Q o 'q o n va B uxoro-R ossiya 
m unosabatlari, shuningdek, Buxoro am irligining XIX asm ing ikkinchi 
yarm idagi u m u m iy ahvoli va m a ’m u riy tuzilishi h a q id a q im m a tli 
m a’lum otlar bor.
«Tarixi Salimiy* asarining q o'lyozm a nusxalari ko'p. Asar 1968-yili 
N .N orqulo v to m o n id a n rus tiliga tarjim a qilingan, lekin hali c h o p
etilmagan.