Qoraxoniylar

QORAXONIYLAR

X asrning ikkinchi yarmiga kelib ichki ziddiyatlarning kuchayishi
va keskinlashuvi natijasida Somoniylar davlati kuchsizlana boshlaydi. Somoniylarga tobe bo‘lgan viloyatlar, ayniqsa, Xurosonda ular hokimiyatiga qarshi ko‘tarilgan isyonlar, toj-u taxt uchun uzluksiz olib borilgan kurashlar Somoniylar davlati inqirozini yaqinlashtirgan edi.
Yettisuv va Qoshg‘arda
yashovchi turkiy qabilalar
X asrning ikkinchi yarmiga kelib bu hududlardagi qarluq, chig‘il, yag‘mo kabi turkiy qabilalar o‘zlarining kuchli davlatlarini tuzishga muvaffaq bo‘lgan edilar. Shu davrda Isfijob (Sayram) hokimi Bilgakul o‘zini xoqon deb atab, oliy hukmronlikka da’vo bilan chiqdi.
Somoniylar Isfijobni zabt etishdi. Ismoil Somoniy Tarozni egallaganidan so‘ng turkiy qabilalar
G‘arbiy Qoshg‘ar yerlari tomonga chekinishga
majbur bo‘lishdi.

Bilgakulning «qora» degan laqabi bo‘lgan. Tarixchilar qoraxoniylarning nomi Bilgakulga nisbatan «qoraxon» deyilsa kerak, deb taxmin qiladilar. Bilgakulning avlod lari tomonidan bir necha marotaba Movarounnahrga hujumlar bo‘lib turadi.

Qoraxoniylar
Sotuq Bug‘Roxon hukmronligi davrida islomni qabul qilgan.
Butun Tyan-Shan va Yettisuvni egallab bo‘lgandan so‘ng, qoraxoniylar Somoniylar davlati tarkibida bo‘lgan Movarounnahrga ham harbiy yurishlar uyushtiradilar.
tez orada Farg‘ona va Isfijobni bosib olishga erishadilar. Ular somoniylarga tegishli bo‘lgan mulklarning kattagina qismini, xususan, Samarqand va Buxoroni ham egallaydi.
Movarounnahrga to‘liq hukmronligi
X asrning 40-yillarida qaror topdi

X asr oxirida Somoniylar davlati o‘rniga ikkita yangi davlat: Qoshg‘ardan Amudaryogacha – Qoraxoniylar, Shimoliy Hindistondan Kasbiy dengizi janubigacha – G‘aznaviylar davlati vujudga keladi

Qoraxoniylar
G`aznaviylar
X asr ikkinchi yarmi davomidagi sa’y-harakatlar natijasida qoraxoniylar sharqiy yo‘nalishda Balxash ko‘li — Cherchen daryosigacha (Sharqiy Turkiston) bo‘lgan yerlarni bo‘ysundirishga muvaffaq bo‘lishdi
G‘arbiy yo‘nalishda esa Isfijob, O‘zgand, Murg‘ob daryosi quyi oqimlarigacha bo‘lgan hududlarni ular o‘z ta’sir doiralariga kiritib oladilar.
1005-yildan qoraxoniylar Buxoro, Samarqand va Amudaryogacha bo‘lgan hududlarni o‘z tasarruflariga kiritadilar.