A, e, o, ö, i, y, u; uzun unlilar aa, ee, oo, oo, yy, ii, uu, ü; diftonglar ya, ya'ni, vo, ü


Download 29.49 Kb.
bet2/7
Sana19.06.2023
Hajmi29.49 Kb.
#1609312
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
1 (3)

, q, ạ, d, d, p topilmaydi va kamdan-kam hollarda - r, n . So'z oxirida jarangli undoshlar va n, h bo'lishi mumkin emas; h faqat unlilar orasida ishlatiladi, masalan. kizhi "odam"; x va k keng va tor unlilarning tarkibi bilan ajralib turadi.
X a va o dan oldin va barcha keng unlilar va diftonglardan keyin kelishi mumkin , masalan, _ _ ', belekh 'sovg'a', sieh 'yeng', boloh 'uyunda', 'olomon', kuluökh 'kulaylik';
K barcha tor unlilar va diftonglardan oldin, keng old unlilardan oldin va tor unlilardan keyin, masalan. kyys 'qiz', kyay = 'qodir bo'lsin', kel = 'kelsin', kus 'o'rdak', kuo 'go'zallik', kos 'nomadic' , kir 'mud', kieẗ 'keng', kyul 'ash', kuös ' pot ', kurduk 'like', 'like', yk = 'o'rmoq', suk = 'yuk', siik 'shudring'. Shuning uchun, masalan, x va k bir xil so'zda paydo bo'lishi mumkin. keteh 'boshning orqa tomoni', kyah 'kuch', kuobakh 'quyon', komnox 'daraxtlarda qor', kuokh 'ko'k', 'yashil';
q - uvular oqim undoshi. Masalan, keng unlilar va diftonglardan keyin va r, l, d sonorantlaridan keyin faqat intervokal holatda bo'ladi . baqa 'desire', oqqa 'child', keqqae 'cuckoo', böo 'kuchli', baryqaga 'will go', oloruoqqa 'o'tiring', keliee 'will', kuluqqae 'will'. Masalan, orqa unlilari bo'lgan so'zlarda sonorantlardan keyin. kyhalqaa 'g'amxo'rlik', oorgoo = 'birovni sanash. bolangiz'. Old unlilari boʻlgan soʻzlarda bu oʻrinlarda (ayniqsa, affikslarda) nomuvofiq keladi, qiyoslang, masalan, ekkae 'nitpicking', ege 'real', kyoregei 'lark', kihirgee = 'maqtanish'.
l, p sonorantlari bir-biri bilan va m, n, v, n, Y burun sonorantlari bilan birikmaydi. Sof tovushli undoshlar shovqinli to'xtashlar bilan birgalikda, masalan, faqat ularning oldida turadi. rb, lb, ib, rk, lx, yk, rd, ld, id . Ushbu birikmalardagi qarz so'zlarda, masalan, metatezalar yoki unlilarning qo'shilishi odatda sodir bo'ladi. Kirgieley "Gregory", turba "quvur", kyrabaat "to'shak". Burun sonorantlari ham jarangsiz okklyuziv undoshlar bilan birikadi va jarangli okklyuziv undoshlar, masalan, burunga aylanadi. olońkho 'olonkho', kieẗ 'kengda' ( kieẗ + = ge ). Undosh tovushlarni o‘zlashtirishda ko‘p hollarda undosh tovushlarning moslik qoidalari yotadi.
O‘zakning oxirgi undoshi bilan affiksning bosh undoshi qo‘shilish joyida o‘zak va affiksning qo‘shilishi, undoshlarning yo‘qolishi kuzatiladi:

Download 29.49 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling