A, e, o, ö, i, y, u; uzun unlilar aa, ee, oo, oo, yy, ii, uu, ü; diftonglar ya, ya'ni, vo, ü

SINTAKTIK MUNOSABATLARNING FOYDALANISH YO'LLARI
Gapdagi so‘zlarning sintaktik bog‘lanishi bog‘lovchi, nazorat, kelishik va isafet yordamida amalga oshiriladi:
1. birikma : ulahan kizhi 'katta odam', bu kizhi 'bu odam', us kihi 'uch kishi', oloror kishi 'o'tirgan odam';
2. boshqaruv : itekesteri toratyakhha «kamchiliklarni bartaraf», muammolar «birin-ketin tortilmaydi»;
3. koordinatsiya : buruolar suburuhallar 'nam birma-bir cho'ziladi';
4. Isafet :
a) oddiy isafetnoe birikmasi, masalan. Daraxtlar "nam yashovchilar".
b) Masalan, murakkab xavfsiz kombinatsiya. uu-badaraan ketördörun halyế üördere 'katta suv qushlari' (lit. 'suv-botqoq qushlari').
c) ishtirokchi isafet birikmasi, masalan. artist ummut bihiktere 'san'atkorlar ulg'aygan beshik'.
Sintaktik aloqaning ushbu asosiy usullariga qo'shimcha ravishda, yakut tilida faqat bir hil a'zolarni birlashtirganda qo'llaniladigan aloqa usullari mavjud:
Masalan, \u003d laah (\ u003d taah , \ u003d daah , \u003d naah ) affiksi orqali bir jinsli a'zolarning birikmasi . oxonnyordooh emehsin 'chol va kampir', kystyktaah sayylyk 'qishki yo'l va yozgi yo'l', ulaxannaah kyra 'katta va kichik'.
Qo`shma gapning boshqa a`zolariga munosabatini ifodalovchi affiks ikkinchi so`zni oladi, masalan. Timalaah Anyans yyytalaxon bardylar Tima va Anya haqida so'rashni boshladilar (ko'p, qayta-qayta).
Ikki 'ikki' son yordamida bir jinsli atamalarning birikmasi , masalan. Torbos ikki Tyhaqas ikki diyen kihiler baallar ebit 'Torbos va Tysagas degan odamlar bor ekan.
So'z birikmalarining maxsus shakllari, ko'rsatilgan so'zlarga qo'shimcha ravishda, bir hil sub'ektlarga ega:
1. Mavzularning har biri qo‘shma holat shaklini oladi, masalan. …oxolorduun, kyrdakhastarddyyn kiire-takhsa syrtylar '...hamma yoshdan qarigacha keldi' (lit. 'bolalar ham, keksalar').
2. Sub'ektlar guruhi gerund buolan "bo'lish" bilan mos keluvchi predikat affiksi bilan yopiladi, masalan, predikatning shaxsiy dizayni kelishilgan. Ol ereeri, Nyukuuha, kini wanna min buolammyt — toqqao xuöyeqin ere turan haallybyt 'Nega, baribir, Nikusha, u va men (biz bo'lsak) faqat uchtasi turdik'.
Gapdagi sintaktik bog‘lanishni ifodalovchi vositalar egalik affikslari, predikativ affikslar, hol affikslari, ergash gaplar, bog‘lovchilar, vazifa so‘zlari, ayrim hosila affikslari (= laah va boshqalar) hisoblanadi . Ular so'z birikmalariga shakl beradi. Bu vositalar yordamida gapning ham, har bir a'zosining guruhini tashkil etuvchi sub'ekt va predikat birikmasi hosil bo'ladi. Ularning barchasi bir-biri bilan alohida so‘zlar bilan bir xil usul va vositalar bilan bog‘lanadi.