А. Э. Тангиров бизнес ижроси ва

моделини шакллантириш 
Матрица бизнес-модели корхонани “харидорлар бозори” ва 
“етказиб берувчилар бозори” дан иборат ташқи муҳитда кўриб 
чиқади. Бизнес тизими иккита асосий тизимнинг таркиби сифатида 
тақдим этилади: 
ишлаб чиқариш (маҳсулот), истеъмол бозорининг бозор 
ҳодисаси "талабига" ўша жойда "таклиф" бозор ҳодисасини яратиш 
орқали жавоб бериш; 
ресурс, ишлаб чиқариш тизимини керакли ресурслар билан 
таъминлаш ва етказиб берувчилар бозорида бозор ҳодисаси 
"талабини" шакллантириш учун жавобгардир. 
Тизимларнинг ҳар бири бирлаштирилган функциялар нуқтаи 
назаридан кўриб чиқилади. 
Ишлаб чиқариш тизими: 
истеъмол бозори билан ўзаро таъсир (интерфейс) қуйи тизими 
калтаклар; 
истеъмол қийматининг қуйи тизими; 
инфратузилма қуйи тизими (жисмоний таркиби) канал. 
Ресурс тизими: 
етказиб берувчилар бозори билан ўзаро алоқа (интерфейс) қуйи 
тизими; 
ресурсларнинг инфратузилмаси (жисмоний таркиби) қуйи 
тизими; 
ресурсларга техник хизмат кўрсатиш ва қўллаб-қувватлаш қуйи 
тизими. 
Шундай қилиб, фаолиятнинг мижозлар қийматини яратиш ва 
маҳсулотни жисмоний яратишга бўлиниши амалга оширилади. 
Ушбу ёндашув фундаментал аҳамиятга эга. Истеъмолчини 
маҳсулот ёки хизматнинг жисмоний мазмуни эмас, балки уларнинг 
объектив ва субъектив операцион сифатларининг комбинацияси 
сифатидаги истеъмол қиймати қизиқтиради. 

---

149 
Матрица модели доирасида корхона макро муҳитнинг элементи 
сифатида қаралади, макро муҳитнинг иккита элементи - харидорлар 
бозори ва етказиб берувчилар бозори билан ўзаро таъсир қилади. 
Корхонанинг харидорлар бозоридаги бозор ҳодисаларига 
адекват муносабатда бўлиши ва етказиб берувчилар бозорида бозор 
ҳодисасини шакллантириш учун тизимга иккита асосий тизим керак 
бўлади: 
■ истеъмол бозоридаги бозор ҳодисаларига муносабат 
билдирувчи маҳсулот тизими (ишлаб чиқариш); 
■Озиқ-овқат 
маҳсулотларини 
зарур 
ресурслар 
билан 
таъминлайдиган ва етказиб берувчилар бозорида бозор воқеаларини 
келтириб чиқарадиган ресурс тизими. 
Оддий ривожланаётган корхонанинг ресурс ва ишлаб чиқариш 
тизимлари мувозанат ҳолатида бўлиб, бир вақтнинг ўзида бир-
бирини қўллаб-қувватлайди ва чеклайди. Корхонанинг барча бизнес-
жараёнлари ушбу тизимларда содир бўлиб, уларнинг чегарасидаги 
макро муҳит билан мажбурий равишда алоқада бўлади. 
Бизнес-жараёнлари матрицали модел доирасидаги ишларнинг 
кетма-кетлиги сифатида корхонадаги маҳсулот (ёки ресурс) ҳаёт 
айланиш босқичлари асосида шаклланади ва ўзаро таъсирни 
кўрсатадиган Z -диаграммаси билан кўрсатилади. макро муҳит билан 
маҳсулотнинг ҳаёт айланиш босқичлари. 
Матрица моделида маҳсулотнинг ҳаёт айланишининг еттита 
асосий босқичи мавжуд: 
•